چرا متقی به هند میرود؟
خبرگزاری دید: برای طالبان، تعامل با هند فرصتی است تا برای مخاطبان داخلی خود تصویری از مشروعیت بیافرینند. از زمان بازگشت به قدرت، آنها تلاش کردهاند سیاست خارجی خود را بر پایه «عملگرایی» و تمرکز بر «سیاست خارجی متوازن و اقتصادی» معرفی کنند.
پس از آنکه از کمیته تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل معافیت دریافت کرد، امیرخان متقی، وزیر خارجه حکومت موقت «امارت اسلامی افغانستان» قرار است بین ۹ تا ۱۶ اکتوبر به دهلینو سفر کند. پس از نشست فرمت مسکو، انتظار میرود که او در این سفر با اس. جیشنکر، وزیر امور خارجه هند، دیدار کند. این سفر پیشِرو پرسشهای مهمی را درباره چگونگی تحول روابط هند با حکومت تحت رهبری طالبان در چهار سال گذشته برانگیخته – و شاید به آنها پاسخ دهد. هرچند در هند، بهدلیل ملاحظات امنیتی و راهبردی، ضرورت تعامل با طالبان اجتنابناپذیر دانسته میشود، اما همچنان نگرانیهایی درباره شکل این تعامل و اینکه آیا دهلی میتواند منافع خود را بهصورت واقعی تأمین کند، وجود دارد.
بهرغم تردیدهای اولیه هند نسبت به حکومت طالبان، دهلینو بهتدریج با مقامات آنها دیدار و ماموریت فنیاش را در کابل بازگشایی کرد. این تعامل موقت و محتاطانه اکنون به نوعی پذیرش ضمنی واقعیت حاکمیت طالبان تبدیل شده است.
دیدار دوبی
در آغاز سال جاری، دبیرکل وزارت خارجه هند با امیرخان متقی در دوبی دیدار کرد – نخستین دیدار سطح بالا میان دو طرف. در این نشست، موضوعات گستردهای از کمکهای بشردوستانه و توسعهای گرفته تا اهمیت بندر چابهار برای تجارت و ارسال کمکها مورد بحث قرار گرفت. وزارت خارجه طالبان در بیانیهای هند را یک «بازیگر کلیدی اقتصادی و منطقهای» توصیف کرد.
پس از حمله تروریستی در «پهلگام» در اپریل، هیأتی به سرپرستی مقام وزارت خارجه هند نیز با متقی دیدار کرد. سپس تماس تلفونی میان وزیر خارجه هند و متقی برقرار شد که در آن هند از طالبان بهخاطر محکوم کردن حملات پهلگام قدردانی کرد. در ادامه تیرگی روابط میان پاکستان و افغانستان، فضای بیشتری برای تعامل هند با طالبان بهوجود آمد.
محرکهای راهبردی هند
اگرچه روابط هند و افغانستان همواره بر پیوندهای تاریخی و تمدنی طولانیمدت میان دو کشور استوار دانسته شده، اما دهلی همیشه نسبت به خطرات امنیتی در مرزهای شمالغربی خود آگاه بوده است. پس از بازگشت طالبان، نگرانیهایی درباره حمایت ضمنی این گروه از سازمانهای تروریستی مانند القاعده و حضور گروههایی همچون «داعش شاخه خراسان»، و همچنین گروههای خصمانه با منافع هند مانند القاعده در شبهقاره هند، لشکر طیبه و جیش محمد افزایش یافت.
علاوه بر این، افزایش تعامل منطقهای با طالبان نیز دهلی را به سمت ادامه ارتباط سوق داد. در جولای سال جاری، روسیه نخستین کشوری بود که بهصورت رسمی حکومت طالبان را بهرسمیت شناخت – نخستین بار از زمان بازگشت طالبان به قدرت. در حالیکه کشورهایی مانند چین، ایران و جمهوریهای آسیای مرکزی هنوز بهرسمیت نشناختهاند، اما سطح تعامل خود را افزایش دادهاند، چه از طریق تبادل سفیر و چه واگذاری اداره سفارت به نمایندگان طالبان.
فاصله گرفتن از پاکستان؟
برای طالبان، تعامل با هند فرصتی است تا برای مخاطبان داخلی خود تصویری از مشروعیت بیافرینند. از زمان بازگشت به قدرت، آنها تلاش کردهاند سیاست خارجی خود را بر پایه «عملگرایی» و تمرکز بر «سیاست خارجی متوازن و اقتصادی» معرفی کنند. تیرگی روابط با پاکستان نیز به آنها امکان میدهد تا گزینههای خود را متنوع کنند و نشان دهند که دیگر برای بقا به اسلامآباد وابسته نیستند – تلاشی برای تعریف هویتی مستقل از پاکستان.
این امر فضای بیشتری برای مانور هند ایجاد میکند، اما دهلی باید به مثلث چین–پاکستان–افغانستان نیز توجه داشته باشد. هرگونه موضع هند در قبال افغانستان، از دید منافع و دغدغههای مردم افغانستان نیز اهمیت دارد.
یکی از پیامدهای مهم تصمیم هند برای ترک حضورش در افغانستان در ۲۰۲۱، و سپس تصمیم برای تعامل دوباره با آنان، تأثیر آن بر مردم افغانستان بوده است. در سالهای اخیر، فشار مداومی بر دهلی برای ازسرگیری صدور ویزا، افزایش کمکها و تمرکز دوباره بر پروژههای توسعهای وجود داشته است. طالبان نیز هند را تشویق کردهاند که پروژههای زیرساختی و سرمایهگذاریها را از سر گیرد.
انتظار از دیدار آتی
انتظار میرود در این دیدار درباره تعیین سفیر مورد حمایت طالبان در سفارت افغانستان در دهلی نو گفتگو شود – موضوعی که طالبان مدتی است پیگیر آن هستند. دیپلماتهای منصوب در دوران جمهوری در نوامبر ۲۰۲۳ سفارت را ترک کردهاند و در کنسولگری بمبئی نیز فردی منصوب از سوی طالبان فعالیت دارد که به وزارت خارجه در کابل گزارش میدهد.
از اینرو، وزیر خارجه طالبان ممکن است خواهان نهادینهترشدن این وضعیت شود. او احتمالاً بار دیگر درخواستهای خود برای صدور ویزا، سرمایهگذاری و ازسرگیری پروژههای زیرساختی را تکرار خواهد کرد.
برای هند، اولویت اصلی حفظ منافع امنیتی و گرفتن تضمینهای امنیتی از طالبان است.
افزایش تعامل هند با طالبان در زمانی رخ میدهد که واقعیت سیاسی این گروه در افغانستان آشکارتر شده و کشورهای بیشتری چارچوبی برای گفتگو با آنان ایجاد کردهاند. نگرانیها درباره گسترش گروههای تروریستی و سایر تهدیدهای امنیتی در کشور، این تعامل را برای هند ضروری کرده است. با این حال، انتظار میرود دهلی بتواند میان تعامل سیاسی خود با حکومت طالبان و حمایت از مردم افغانستان توازن برقرار کند.
هرچه دیدارهای سطح بالا بیشتر شود، انتظار میرود که این روند به افزایش حمایت هند از مردم افغانستان و نیز فشار بر طالبان برای کاهش محدودیتهای سختگیرانه علیه زنان و اقلیتها بینجامد. با این حال، میزان نفوذ هند در این زمینه و اعتمادپذیری طالبان برای تضمین منافع هند همچنان محل تردید است.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب
نویسنده: شیوام شخاوت و هارش پنت
منبع: اندیتیوی – NDTV