پیوند هند و افغانستان و آرایش تازه منطقهای
خبرگزاری دید: سفر متقی به هند میتواند نشانهای از تمایل محتاطانه دو طرف برای ازسرگیری تعاملات باشد. برای افغانستان، هند فرصتی است برای کسب مشروعیت دیپلماتیک و دسترسی به منابع اقتصادی؛ و برای هند، افغانستان میتواند سپری راهبردی در برابر نفوذ منطقهای پاکستان محسوب شود.
لغو موقت ممنوعیت سفر «امیرخان متقی»، وزیر خارجه حکومت طالبان، از سوی کمیته شورای امنیت سازمان ملل متحد، فصل تازهای در دیپلماسی آسیای جنوبی گشوده است. سفر احتمالی متقی به دهلینو در بازه زمانی ۹ تا ۱۶ اکتوبر، پس از دیدارهایش در مسکو، نشانهای از تمایل کابل برای بازتعریف روابط منطقهای خود است. این تحول، بهویژه برای پاکستان، از جنبههای راهبردی، انسانی و امنیتی قابل تأمل است — بهویژه در مقطعی که اسلامآباد در حال اجرای سیاست بازگشت تدریجی پناهندگان افغانستانی است.
در دو دهه گذشته، هند نقشی کلیدی در بازسازی افغانستان پس از ۲۰۰۱ ایفا کرده است؛ با بیش از سه میلیارد دالر سرمایهگذاری در پروژههای زیربنایی، آموزشی و درمانی. سد سلما، ساختمان پارلمان افغانستان و هزاران بورس تحصیلی برای دانشجویان افغانستانی بخشی از این سرمایهگذاری گسترده بود. اما بازگشت طالبان به قدرت در ۲۰۲۱ این روند را متوقف کرد و هند سفارتش در کابل را بست.
اکنون، سفر متقی به هند میتواند نشانهای از تمایل محتاطانه دو طرف برای ازسرگیری تعاملات باشد. برای افغانستان، هند فرصتی است برای کسب مشروعیت دیپلماتیک و دسترسی به منابع اقتصادی؛ و برای هند، افغانستان میتواند سپری راهبردی در برابر نفوذ منطقهای پاکستان محسوب شود.
در سوی دیگر، پاکستان در بیش از چهار دهه گذشته میزبان میلیونها پناهنده افغانستانی بوده است — اقدامی که از منظر انسانی ستودنی اما از نظر اقتصادی و امنیتی پرهزینه بوده است. فشار بر منابع شهری، افزایش فعالیتهای غیرقانونی و چالشهای امنیتی، دولت اسلامآباد را واداشته تا برنامه بازگشت مرحلهای پناهندگان را اجرا کند.
پاکستان همچنین از ایالات متحده خواسته روند انتقال ۱۹ هزار پناهنده افغانستانی در انتظار اسکان مجدد را تسریع کند و هشدار داده است که در صورت تعلل واشنگتن، روند بازگشت بدون تأخیر ادامه خواهد یافت.
طالبان امروز در برابر دو مسئولیت مهم قرار دارد: نخست، بازپذیری پناهندگان بازگشتی؛ و دوم، جلوگیری از استفاده از خاک افغانستان برای اقدامات ضد همسایگان. توافق دوحه با آمریکا نهتنها یک پیمان دوجانبه، بلکه تعهدی منطقهای بود. با این حال، سیاستهای داخلی طالبان، از جمله محدودیت بر آموزش و اشتغال زنان و تبعیض علیه اقلیتهای قومی، نقض آشکار همان تعهدات است. این سیاستها نهتنها افغانستان را از درون تضعیف کرده، بلکه متحدان بالقوهاش را نیز از خود رانده است.
در این میان، گزارشهایی درباره تلاش ایالات متحده برای بازپسگیری پایگاه هوایی بگرام، نگرانیهای تازهای را در سطح منطقه ایجاد کرده است. این پایگاه، که زمانی کانون عملیات نظامی آمریکا بود، از ارزش تاکتیکی بالایی برخوردار است. احیای آن میتواند چین، پاکستان و هند را وارد رقابت جیوپولیتیکی جدیدی کند.
برای اسلامآباد و پکن، حضور مجدد آمریکا در افغانستان میتواند تهدیدی برای طرح «کمربند و جاده» و استقلال راهبردی منطقه تلقی شود. اما برای هند، این تحول ممکن است فرصتی برای افزایش نفوذ در آسیای مرکزی باشد — هرچند خطر درگیر شدن در «بازی بزرگ» جدید نیز وجود دارد.
سفر امیرخان متقی به هند فراتر از یک دیدار تشریفاتی است؛ این سفر آزمونی برای جهتگیری سیاست خارجی طالبان خواهد بود. آیا کابل مسیر تعامل سازنده و همکاری منطقهای را برمیگزیند یا بار دیگر به سیاست دوگانگی و خصومت پنهان بازمیگردد؟
افغانستان اگر واقعاً خواهان صلح و ثبات است، باید از درون آغاز کند. بازسازی مشروعیت داخلی، احترام به حقوق شهروندان و پایبندی به تعهدات بینالمللی، نخستین گام برای بازیابی اعتماد همسایگان است. بدون این اصلاحات بنیادین، هیچ آرایش جدید منطقهای نمیتواند ثبات پایدار را برای کابل به ارمغان آورد.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: دردانه نجم
منبع: اکسپرس تریبون – Express Tribune