وقتی اس. جیشنکر، وزیر امور خارجه هند، در دهلی نو با امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، دست داد، آن لحظه نمادی بود از سالها دیپلماسی پنهان که چشمانداز جیوپولیتیکی آسیای جنوبی را دگرگون کرده است. چهار سال پس از آنکه طالبان کنترل افغانستان را بهدست گرفت، هند اعلام کرد که سفارتش را در کابل بهطور کامل بازگشایی میکند. در دیدارهای رسمی با مقامهای هندی، آقای متقی پیوسته بهعنوان «وزیر خارجه افغانستان» معرفی شد. پیام روشن بود:
هند بهطور دفاکتو (غیراعلانی) حکومت طالبان در افغانستان را بهرسمیت شناخته و روابط دیپلماتیک خود را با آن برقرار کرده است؛ هرچند هنوز بهطور رسمی چنین اعلامی نکرده است.
این تحول، چرخشی چشمگیر در روابطی است که برای بیش از یکچهارم قرن، خصمانه و پرتنش بود؛ چراکه طالبان سالها از پشتیبانی سازمانهای اطلاعاتی پاکستان(آیاسآی) برخوردار بود.
اما اکنون شرایط تغییر کرده است. در همان روزی که آقای متقی در هند فرود آمد، در کابل و شرق افغانستان انفجارهایی رخ داد که طالبان مسوولیت آن را به گردن پاکستان انداخت. پس از آن، نیروهای نظامی پاکستان و طالبان در مرز مشترک تبادل آتش سنگینی داشتند. پاکستان طالبان را متهم میکند که پناهگاه «تحریک طالبان پاکستان» را فراهم کرده است؛ گروهی که اسلامآباد آن را مسوول برخی از مرگبارترین حملات تروریستی در خاک خود میداند. طالبان این اتهام را رد میکند و میگوید هیچ گروه تروریستی را پناه نداده است.
بیتردید، نزدیک شدن حاکمان افغانستان به مدار نفوذ هند و بدبینی آنان نسبت به پاکستان، دستاوردی راهبردی برای دهلی نو بهشمار میرود، اما دولت هند باید نسبت به محدودیتها و خطرات این رابطه نیز هوشیار باشد. طالبان، همچون هند، از زاویه «عملگرایی استراتژیک» به این رابطه مینگرد؛ زیرا در پی کسب مشروعیت بینالمللی و دریافت کمکهای خارجی است. با این حال، وقتی طالبان بتواند چندین شریک جهانی برای خود بیابد، هیچ تضمینی وجود ندارد که تنشهای تازهای میان دو طرف شکل نگیرد.
فراموش نباید کرد که طالبان جنبشی ذاتاً غیردموکراتیک و ضدزن است که ماهیت آن با ارزشهای قانون اساسی و تمدنی هند در تضاد است. اگر دولت هند به یادآوری این واقعیت نیاز داشته باشد، رفتار آقای متقی در جریان سفرش کافی بود: زنان روزنامهنگار از حضور در کنفرانس خبری او در سفارت افغانستان در دهلینو منع شدند. اینکه آیا دولت هند باید برای جلوگیری از این تبعیض آشکار در خاکش؛ هرچند در محدوده سفارت افغانستان که دارای حقوق حاکمیتی مستقل است، اقدام بیشتری میکرد یا نه، جای بحث است.
اما این حادثه نشان میدهد که هند باید خطوط سرخ خود را در رابطه با طالبان بهصراحت ترسیم کند؛ در غیر این صورت، دست دادن دو طرف، محکم نخواهد ماند.
سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
تلگراف – Telegraphindia.com