درگیری عجیبی در دامنههای باستانی و غبارآلود جنوب آسیا شعلهور شده است؛ درگیری مرزی میان پاکستان و افغانستان تحت کنترل طالبان.
بهصورت رسمی، پاکستان ادعا میکند که این درگیری را بهدلیل پناهدادن طالبان به گروههای تروریستی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) آغاز کرده است. اسلامآباد میگوید حملات بیدلیل متعددی از سوی پستهای مرزی افغان یا شبهنظامیانی که از خاک افغانستان عبور کردهاند، علیه پستها و نیروهای امنیتی پاکستان صورت گرفته است. رهبران پاکستان حملات هوایی و پاسخهای خود را «دفاعی» یا «تلافیجویانه» توصیف میکنند.
با وجود خبر اعلام آتشبس موقت میان دو طرف، در عدم توافق دائمی، احتمال ازسرگیری درگیریها بسیار بالاست. این شرایط فرصت مناسبی در اختیار دولت ترامپ قرار داده است تا با استفاده از نفوذ دیپلماتیک خود به اهدافش در منطقه برسد: بازگرداندن کنترل پایگاه هوایی بگرام به ایالات متحده.
جنگ طالبان و پاکستان در آستانه وقوع
حملات پاکستان به طالبان فرصتی داده است تا از زرادخانه سلاحهایی استفاده کنند که ایالات متحده پس از خروجش در ۲۰۲۱ بهجا گذاشت.
اکنون قرار است مشخص شود آیا طالبان میتوانند از این تسلیحات سنگین و پیشرفته که آمریکاییها بهشکلی ناموفق در افغانستان رها کردند، بهرهبرداری موثری داشته باشند یا خیر.
دولت پاکستان میگوید این حملات با هدف فشار بر طالبان انجام شده تا این گروه علیه شبهنظامیان ضدپاکستانی که در داخل خاک افغانستان پناه گرفتهاند اقدام کند، اما شاید مساله فراتر از این باشد.
در هفتههای اخیر، دونالد ترامپ از تمایلش برای بازگرداندن پایگاه هوایی بگرام، که زمانی مرکز تمام عملیات نظامی و اطلاعاتی آمریکا در افغانستان بود، سخن گفته است.
در دیدگاه ترامپ، آمریکاییها میتوانند نیرویی کوچک در بگرام مستقر کنند تا عملیات ضدتروریستی علیه گروههای اسلامگرای فعال در افغانستان را از همانجا هدایت نمایند. طالبان واکنش محتاطانه و مودبانهای به اظهارات ترامپ نشان دادهاند.
با این حال، بیشتر کارشناسان بر این باور بودند که طالبان هرگز با حضور مجدد نیروهای آمریکایی در خاک افغانستان موافقت نخواهند کرد، چرا که این مساله نقض نمادین استقلالی است که آنان پس از خروج آمریکا بهدست آوردهاند، اما اکنون، با شدت گرفتن حملات پاکستان، معادله تغییر کرده است.
طالبان ممکن است برای مقابله با پاکستان به کمک ترامپ نیاز پیدا کنند
در شرایط فعلی، طالبان ممکن است برای پایاندادن به درگیریای که میتواند موجودیت سیاسیشان را متزلزل کند، به کمک آمریکا متوسل شوند؛ صرفنظر از آن که چه اندازه تسلیحات آمریکایی در اختیار دارند.
از سوی دیگر، رهبری پاکستان روابط خوبی با ترامپ دارد، بهویژه پس از آن که او به پایان دادن به جنگ هند و پاکستان در ماه می امسال کمک کرد.
برخلاف تمایل چین، پاکستان مایل است منابع تازه کشفشدهاش از قبیل عناصر نادر خاکی، گاز طبیعی و نفت را به بازار آمریکا عرضه کند.
ترامپ ممکن است در حال بازیدادن طالبان باشد: او میخواهد بگرام را پس بگیرد، اما طالبان تمایلی به واگذاری آن ندارند، حتی اگر نیروهای آمریکایی در مقیاسی کوچک در آن مستقر شوند.
در عین حال، پاکستان نیز تمایل دارد خود را در چشم ترامپ محبوبتر کند. بنابراین، ممکن است گشودن جبههای در برابر افغانستان از سوی پاکستان، ترفندی برای اعمال فشار غیرمستقیم بر طالبان باشد تا آنان را وادار کند با خواستههای ترامپ همکاری بیشتری نشان دهند.
پاکستان چه میخواهد؟
انگیزههای پاکستان روشناند.
رهبران این کشور از خطر محاصره استراتژیک توسط هند بیم دارند.
در حالی که روابط نزدیکی با چین دارند، نمیخواهند به یک قدرت خارجی بیش از اندازه وابسته باشند.
در دوران حضور آمریکا در افغانستان، واشنگتن سرمایه و زمان زیادی صرف پاکستان کرد تا آن را تثبیت کند و کنترل بیشتری بر مرزهایش با افغانستان بدهد.
بخش بزرگی از زنجیره تأمین لوجستیکی مأموریت ناتو و آمریکا در افغانستان از خاک پاکستان میگذشت و اسلامآباد از این مسیر سود کلانی بهدست میآورد، اما پس از خروج نیروهای آمریکایی، اقتصاد پاکستان متضرر شد.
اکنون که ترامپ خواهان استقرار نیرویی محدود در بگرام است، پاکستان بار دیگر میتواند در زنجیره تأمین این پایگاه نقش کلیدی ایفا کند.
همچنین حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان، فضای مانور هند در این کشور را محدود میکند و چین را وادار میسازد با پاکستان نرمتر رفتار کند، زیرا بیم آن دارد که نفوذش در اسلامآباد در صورت بازگشت آمریکا کاهش یابد.
ترامپ بر این باور است که بازگشت آمریکا به بگرام امکان نظارت بیسابقهای بر غرب چین فراهم میکند و از این نظر درست میگوید، اما اعزام حتی یک نیروی کوچک آمریکایی به افغانستانِ تحت کنترل طالبان میتواند فاجعهبار باشد.
حتی اگر خود طالبان به حاکمیت مأموریت آمریکایی در بگرام احترام بگذارند، گروههای افراطی دیگر مانند القاعده، داعش شاخه خراسان (ISIS-K) یا شبکه حقانی ممکن است چنین حضوری را هدف قرار دهند.
بنابراین، اگرچه داشتن دید مستقیم به خاک چین برای ترامپ وسوسهانگیز است، اما هزینهها و خطرات بازپسگیری بگرام احتمالاً از منافع آن بیشتر است.
با وجود این، ترامپ همچنان خواستار آن است.
از این رو، اگر مانع بزرگی سر راه او قرار نگیرد، احتمال دارد حملات پاکستان به افغانستان بخشی از سناریویی باشد برای بازگرداندن و استقرار دائمی نیروهای آمریکایی به افغانستان و تحت کنترل درآوردن مجدد پایگاه هوایی بگرام.
سید طاهر مجاب ـ خبرگزاری دید
برندن جی. ویچرت
نشنل انترست – National Interest