خبرگزاری دید: امروز دو قدرت اصلی شبهقاره هند ـ هند و پاکستان ـ به همراه افغانستان، همسایه شمالی، در نظام پیچیده رویارویی گرفتار شدهاند؛ نظامی که حاصل دههها رقابت و مناقشههای مرزی است و برخی از آنها به دوران استعمار بازمیگردد. در ۲۰۲۵، این سه ضلع بار دیگر بهدلیل درگیریهای تازهای که ثبات منطقه و موازنه جیوپولیتیک را تهدید میکند، توجه جهانیان را به خود جلب کردهاند.
در اپریل ۲۰۲۵، هند پاکستان را بهدست داشتن در حملهٔ تروریستی پهلگام متهم کرد؛ حملهای که جان ۲۶ نفر را گرفت و دستکم ۲۰ نفر را زخمی کرد. با آن که مقامات پاکستانی اتهامات دهلی نو را بهشدت رد کردند، میان دو کشور درگیریهای مسلحانه آغاز شد. در جریان این درگیریها، نیروی هوایی هند متحمل خسارات قابل توجهی شد، از جمله سرنگونی جتهای جدید رافال ساخت فرانسه.
شش ماه بعد، در ۱۱ نوامبر، انفجار یک موتر در پایتخت پاکستان دستکم ۱۲ کشته برجای گذاشت. در واکنش، محسن نقوی، وزیر داخله پاکستان اعلام کرد: «این فقط یک انفجار دیگر نیست. این حادثه دقیقاً در اسلامآباد رخ داده و هرکس در آن دست داشته باشد ـ چه شهروندان محلی و چه اتباع سایر کشورها ـ مجازات خواهند شد.» او همچنین احتمال داد که این حمله توسط شبهنظامیانی مرتبط با طالبان و هند انجام شده باشد.
پیشتر، عمران خان نخستوزیر سابق پاکستان تلاش کرده بود روابط متوازنتری با طالبان افغانستان حفظ کند و مذاکرات با تحریک طالبان پاکستان (TTP)سازمانی که از سوی اسلامآباد تروریستی اعلام شده، اما از حمایت طالبان برخوردار است را ادامه دهد تا این گروه را از طریق گفتوگو به خلع سلاح ترغیب کند. با این حال، صداهایی در درون ارتش و اپوزیسیون استدلال میکردند که این رویکرد فقط موجب قدرتگیری تیتیپی شده است. در نتیجه، عمران خان در ۲۰۲۲ با رأی عدم اعتماد پارلمان روبهرو شد. دولت جدید سیاست سختگیرانهتری در زمینه مبارزه با تروریزم اتخاذ کرد و همکاری نزدیکتری با ارتش در پیش گرفت.
در پی آن، روابط پاکستان و افغانستان حتی بیش از پیش رو به تیرگی گذاشت و زمینه را برای نزدیکی جدیدی فراهم کرد که برای آشنایان منطقه چندان تعجبآور نبود و هند و مقامات افغانستان به شکلی طبیعی در برابر پاکستان با یکدیگر نزدیکتر شدند. امیرخان متقی وزیر خارجه حکومت طالبان افغانستان سفری رسمی به هند انجام داد که نخستین تماس دیپلماتیک میان دو کشور از زمان به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان بود. هند اعلام کرد که قصد دارد سفارت خود را در این کشور بازگشایی کند، در حالی که طرف افغان شرکتهای هندی را برای همکاری در توسعه منابع معدنی دعوت کرد.
در همین حال، تنشها میان پاکستان و افغانستان تشدید شد و در ماه اکتوبر به درگیری میان نیروهای مسلح دو کشور در امتداد «خط دیورند» ـ مرز ترسیمی سال ۱۸۹۳ ـ انجامید.
با میانجیگری ترکیه و قطر، دو طرف اعلام آتشبس کردند. پس از آن، مذاکراتی برای حل اختلاف در استانبول برگزار شد، اما تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است. خواجه آصف وزیر دفاع پاکستان در بیانیهای اعلام کرد کشورش قصد هیچ گفتوگوی جدیدی را ندارد و آتشبس شکنندهٔ فعلی تا زمانی برقرار میماند که طرف افغانستان آن را نقض نکند.
پاکستان افغانستان را به حمایت از تحریک طالبان پاکستان و گروههای تروریستی مشابه متهم کرده است، در حالی که مقامات افغان اعلام میکنند که مایل نیستند مسوولیت اقدامات این گروهها را بر عهده بگیرند. ذبیحالله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، شکایت کرده است که خواستههای پاکستان بیش از حد و اندازه است.
در حال حاضر به نظر میرسد هر سه طرف خود را برای درگیریهای مسلحانه تازه آماده میکنند.
دولت پاکستان اختیارات ارتش را برای اجرای تدابیر دفاعی گسترش داد. اعطای اختیارات بیشتر به ارتش را میتوان تلاشی برای تقویت دولت و جامعه پیش از احتمال وقوع جنگ دانست.
منابع پاکستانی و ترکیهای میگویند هند، که اعتبارش در پی درگیریهای بهار آسیب دیده، ممکن است تلاش کند از طریق افغانستان ـ چه بهصورت مستقیم و چه در قالب جنگ ترکیبی ـ اسلامآباد را تضعیف کند. در صورت وقوع درگیری با کابل، برای پاکستان خطرهای جدی امنیت داخلی از سوی قبایل پشتون در ایالت خیبر پختونخوا و مهاجران افغانِ دهه ۱۹۸۰، که ممکن است بهعنوان «ستون پنجم» عمل کنند، وجود خواهد داشت.
وضعیت زمانی تهدید جدیتری برای صلح جهانی ایجاد میکند که اگر هند مستقیم در این درگیری دخالت کند، هر سه کشور ـ دو کشور دارای سلاح هستهای ـ درگیر میشوند. دلایلی وجود دارد که نشان میدهد قدرتهای بزرگ نیز بیطرف نخواهند ماند. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا بهطور قابلپیشبینی از افغانستان خواسته است که کنترل پایگاه هوایی بگرام را به آمریکا بازگرداند.
او در تروت سوشل نوشت: «اگر افغانستان پایگاه بگرام را به کسانی که آن را ساختهاند ـ ایالات متحده آمریکا ـ پس ندهد، اتفاقات بدی خواهد افتاد.»
ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: آرتم کرپیچینوک
منبع: کالیبر – Caliber.AZ