همگرایی هند و افغانستان؛ سکوت محتاطانه پاکستان
ترجمه و تلخیص: سید‌طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: با آن‌که هند در دو دهه گذشته بیش از ۳ میلیارد دالر در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است، اما مسیر اصلی تجارت حکومت افغانستان همچنان مرز پاکستان است، جایی که تنش‌ها در حال افزایش است، زیرا نگرانی اسلام‌آباد در مورد حملات تحریک طالبان پاکستان افزایش یافته است.
امارت اسلامی که در آگست ۲۰۲۱ کابل را به تصرف خود در آورد، عمران خان، نخست‌وزیر وقت پاکستان، گفت این گروه افغان “بندهای برده‌گی را شکستند”.
صعود طالبان به‌قدرت به‌عنوان تقویت نفوذ منطقه‌ای پاکستان تلقی می‌شد که در راستای تعقیب سیاست “عمق استراتژیک” مدت‌ها حامی این گروه افغانستانی بود.
این دکترین، منافع نظامی پاکستان در حفظ تسلط راهبردی بر افغانستان را از طریق طالبان و استفاده از آن به‌عنوان اهرم فشار علیه هند، دشمن سنتی‌اش، منعکس می‌کرد.
سه سال بعد، به نظر می‌رسد این محاسبه شکست خورده است. در عوض، مقامات پاکستانی از داشتن روابط با کابل خشمگین‌اند، حتی در شرایطی که حکومت سرپرست به هند نزدیک‌تر می‌شوند.
ویکرام مصری، معاون وزیر خارجه هند هفته گذشته با امیر خان متقی سرپرست وزارت امور خارجه حکوت سرپرست در دبی دیدار کرد و این امر تعامل عمومی بین دهلی نو و طالبان را نشان داد. این دیدار در پی مجموعه‌ای از گام‌های برداشته‌شده توسط هند و امارت اسلامی انجام شد؛ اقدامی که بن‌بست دشمنی و بی‌اعتمادی دو طرف طی حدود نیم قرن گذشته را شکست. آن بی‌اعتمادی دشمنی در حمایت پاکستان از طالبان ریشه داشت.
افتخار فردوس، یکی از بنیان‌گذاران نشریه خراسان، پورتالی که مسایل امنیتی منطقه را ردیابی می‌کند، هشدار داد که اگر این تغییر به گسترش نفوذ هند در افغانستان منجر شود، می‌تواند روابط اسلام‌آباد و کابل را تیره کند. او به الجزیره گفت: «در نهایت، مردم افغانستان که به مرزهای پاکستان متکی هستند، بار سنگین این زورآزمایی را متحمل خواهند شد.»
جغرافیا تغییر نمی‌کند
برخی تحلیل‌گران پاکستانی می‌گویند اسلام‌آباد هیچ دلیلی برای نگرانی ندارد – دست‌کم اکنون.
آصف درانی، نماینده ویژه سابق پاکستان برای افغانستان، گفت که پاکستان و کابل روابط عمیق‌تری نسبت به دهلی نو و کابل دارند. هند پس از تسلط طالبان، افغانستان را ترک کرد و اکنون با ارزیابی فرصت‌های تجاری متقابل بازگشته است.
درانی به الجزیره گفت: هم هند و هم افغانستان کشورهای مستقلی هستند که آزادند روابط برقرار کنند.
وی افزود: «پاکستان ممکن است مخالفت نکند مگر این‌که این روابط با منافع این کشور در تقابل نباشد.»
ملیحه لودی، سفیر سابق پاکستان در سازمان ملل متحد، امریکا و بریتانیا، این ادعا را تکرار کرد.
او گفت: «افغانستان محصور در خشکی اساساً برای تجارت و همچنین تجارت ترانزیتی به پاکستان وابسته است. فقط به این دلیل که هند اکنون به‌دنبال روابط نزدیک‌تر با کابل است، جغرافیا تغییر نمی‌کند.»
در حالی که جغرافیای افغانستان تغییر نکرده است، اما چیزهای دیگری در سال‌های اخیر تغییر کرده است.
با آن‌که هند در دو دهه گذشته بیش از ۳ میلیارد دالر در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است، اما مسیر اصلی تجارت حکومت افغانستان همچنان مرز پاکستان است، جایی که تنش‌ها در حال افزایش است، زیرا نگرانی اسلام‌آباد در مورد حملات تحریک طالبان پاکستان افزایش یافته است.
طالبان پاکستان که در سال ۲۰۰۷ تأسیس شد، ریشه‌های ایدیولوژیکی با طالبان افغانستان دارد و شورش خشونت‌آمیزی را علیه پاکستان به‌راه انداخته است. داده‌های سال گذشته بیش از ۶۰۰ حمله را در پاکستان نشان می‌دهد که منجر به کشته شدن حدود هزار و ۶۰۰ نفر از جمله نزدیک به ۷۰۰ پرسونل اجرای قانون شد.
مسئولیت بیشتر این حملات را تی‌تی‌پی بر عهده گرفته است.
پاکستان جلسات متعددی را با مقامات افغانستان برگزار کرده است، از جمله دیدار محمد صادق، نماینده ویژه‌اش در ماه دسمبر پس از حمله تی‌تی‌پی و کشته شدن ۱۶ سرباز پاکستانی.
با این حال، در جریان سفر صادق، که دومین دوره تصدی‌اش را در این سمت سپری می‌کند، ارتش پاکستان بر ولسوالی برمل، منطقه‌ای هم‌مرز با پاکستان، حملات هوایی انجام داد. حکومت افغانستان که پناه دادن به گروه‌های مسلح را رد می‌کند، اعلام کرد که در این حملات دست‌کم ۴۶ نفر از جمله زنان و کودکان کشته شدند. درست چند روز بعد، طالبان افغان تلافی کردند و گفتند «چند نقطه» را در پاکستان هدف قرار دادند.
ملیحه لودی انتصاب مجدد صادق به‌عنوان نماینده ویژه را نشانه تلاش برای ترمیم روابط دانست. او گفت: «پاکستان و افغانستان پس از یک سال تنش شدید، از لحاظ دیپلماتیک دوباره در حال تعامل برای از سرگیری روابط هستند. بهبود روابط ضرورت راهبردی دو کشور است.»
اما دیدار هفته گذشته مصری و متقی شامل صحبت درباره موضوعی بود که به گفته برخی کارشناسان می‌تواند لایه دیگری از پیچیدگی روابط پاکستان با طالبان افغانستان باشد: توسعه بندر چابهار ایران توسط هند.
وزارت امور خارجه حکومت سرپرست افغانستان در بیانیه‌ای در مورد دیدار متقی و مصری گفته است که آن‌ها در مورد تقویت تجارت با استفاده از بندر چابهار صحبت کرده اند که می‌تواند به افغانستان محصور در خشکی کمک کند تا در زمینه دریافت و ارسال کالا، پاکستان را دور بزند.
فردوس تحلیل‌گر مستقر در پیشاور می‌گوید: «اشاره به بندر چابهار و حضور این بندر در تجارت افغانستان-هند از سوی پاکستان مداخله‌گرانه تلقی خواهد شد.»
نویسنده: عابد حسین
منبع: الجزیره – Aljazeera