مبارزه با تروریزم و محدودیتهای سازمان همکاری شانگهای (SCO)
خبرگزاری دید: در ۲۶ جون ۲۰۲۵، بیست و دومین نشست وزرای دفاع سازمان همکاری شانگهای (SCO) در شهر چینگدائو چین برگزار شد که شامل ۹ کشور عضو، ۳ کشور ناظر و ۱۴ شریک گفتگو بود. راجنات سینگ، وزیر دفاع هند، از امضای بیانیه مشترک خودداری کرد زیرا این بیانیه اشارهای به حمله تروریستی هولناک در پهلگام نداشت. در عوض، بیانیه به فعالیتهای شورشی در بلوچستان اشاره کرده بود که میتوانست موضع دهلینو در برابر تروریزم و امنیت منطقهای در حوزه SCO را تضعیف کند.
اگرچه امنیت و مبارزه با تروریزم از اهداف اصلی این گروه منطقهای از زمان تشکیل «پنج شانگهای» در سال ۱۹۹۶ بوده، اما اختلافات در این زمینهها در سالهای اخیر، اهمیت «روح شانگهای» را تضعیف کردهاند. علاوه بر این، برخی کشورهای عضو بهطور پنهانی از فعالیتهای تروریستی حمایت کردهاند که منطقه را به مرکزی در حال گسترش برای تروریزم تبدیل کردهاند.
پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان در ۱۹۹۶، گروه پنج شانگهای تمرکزش را بر مبارزه با تروریزم، افراطگرایی و جداییطلبی قرار داد. در ۲۰۰۱، با اضافه شدن ازبیکستان، گروه پنج شانگهای به SCO تبدیل شد. در مراسم افتتاحیه این سازمان چندجانبه، نورسلطان نظربایف، رییسجمهور قزاقستان، افغانستان را «مهد تروریزم، جداییطلبی و افراطگرایی» نامید.
سیاست ضدتروریستی SCO از طریق کمیته اجرایی ساختار منطقهای ضدتروریستی (RATS)، یکی از دو نهاد دایمی این سازمان، نهادینه و تقویت شد. RATS وظیفه دارد نه تنها به مقابله با تروریزم بپردازد، بلکه از کشورهای عضو با آموزش نیروهای امنیتی برای برنامهریزی و انجام عملیات ضدتروریستی و گردآوری اطلاعات درباره گروههای تروریستی پشتیبانی کند.
پیش از گسترش عضویت ساختار منطقهای ضدتروریستی RATS، سازمان شانگهای در اقدامات ضدتروریستی خود موثر بود. بین سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵، این نهاد از وقوع ۲۰ حمله تروریستی جلوگیری کرد، ۴۴۰ اردوگاه آموزشی را نابود کرد، بیش از ۲۷۰۰ افراطگرا از گروههای مختلف را دستگیر و ۱۷۰۰ نفر دیگر را از بین برد. از طریق RATS، کشورهای عضو تلاشهای ضدتروریستی خود را به مقابله با مواد مخدر گسترش دادند، چرا که قاچاق مواد مخدر به منبع عمدهای برای تأمین مالی فعالیتهای ضد دولتی و سازمانهای تروریستی تبدیل شده است.
هند و پاکستان در ۲۰۱۷ پس از حضور ناظر از ۲۰۰۵، به عضویت کامل SCO درآمدند. دهلینو همواره بر اقدامات ضدتروریستی در این گروه تأکید کرده و موضوع تروریزم تحت حمایت دولتها و پیامدهای آن بر صلح و امنیت منطقهای را برجسته ساخته است. در مقابل، پاکستان از تروریسم دولتی بهعنوان ابزاری در سیاست خارجی خود علیه رقبای همسایه استفاده کرده و اغلب بین تروریستهای «خوب» و «بد» تفاوت قایل شده است.
افزایش اختلافنظرها باعث شده منطقه سازمان همکاری شانگهای SCO در برابر تروریزم و خشونت آسیبپذیرتر شود.
اختلافات و تروریزم
اختلافات و حمایت پنهانی برخی کشورهای SCO از تروریزم، این منطقه را بیش از پیش در معرض حملات تروریستی و تنشهای جیوپولیتیکی قرار داده است. گروههای تروریستی مانند «شاخه خراسان داعش» (ISKP) نفوذش را در منطقه گسترش دادهاند. آنها با بهرهگیری از روشهای مختلف سربازگیری، حملات گستردهای انجام دادهاند و شمار نیروهای آنها حدوداً بین ۱۵۰۰ تا ۴۰۰۰ نفر تخمین زده میشود.
ایران و روسیه در ۲۰۲۴، مرگبارترین حملات تروریستی داعش را تجربه کردند.
نتیجهگیری
در حالی که سازمان همکاری شانگهای بهطور رسمی با هدف ترویج صلح و امنیت منطقهای و مقابله با تروریزم تشکیل شده، اما تضعیف ساختاری برخی اعضای سازمان شانگهای، آسیبپذیری این سازمان را در برابر اختلافات داخلی افزایش داده و شکافهای درونیاش را هویدا کرده است. سازمان همکاری شانگهای فاقد سازوکار اجرایی و اعمال موثر اهداف ضدتروریستی مندرج در منشور خود است. تلاش برای کسب نفوذ درون این سازمان، آن را از ایفای نقش موثر در حفظ امنیت، صلح، و مقابله با تروریزم در منطقه ناتوان کرده است.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسندهگان: ایجاز وانی و ایره کولکارنی – بنیاد تحقیقاتی دیدبان – ORF