پنج بحران افغانستان در سال ۲۰۲۵
خبرگزاری دید: در داخل طالبان، اختلافات جدی میان جناحهای مختلف وجود دارد. برخی اعضای ارشد حکومت سرپرست خواهان تقسیم قدرت بر پایه امتیازات بیشتر هستند، در حالی که گروههای تندروتر با این ایده مخالفاند. این اختلافات میتواند منجر به تضعیف انسجام داخلی و در نتیجه بیثباتی بیشتر در کشور شود.
سرنوشت افغانستان با بحرانهای عمیق، مزمن و پیچیده گره خورده است؛ چندان که گویی ناف کشور را با تیغ بحران بریدهاند، اما این بحرانهای درازدامن به ویژه در سال ۲۰۲۵ در حوزههای سیاسی، اقتصادی، انسانی و زیستمحیطی ابعاد گستردهای به خود گرفته است.
در مطلب زیر، به بررسی ابعاد مختلف وضعیت کنونی کشور و تأثیر آن بر آینده کشور پرداخته شده است.
- بحران انسانی و اقتصادی
طبق گزارشهای سازمانهای بینالمللی، در سال ۲۰۲۵، حدود ۲۲٫۹ میلیون نفر از جمعیت کشور به کمکهای بشردوستانه نیاز دارند. این بحران عمدتاً ناشی از کاهش شدید کمکهای خارجی، خشکسالیهای پیدرپی و سیاستهای محدودکننده حکومت سرپرست طالبان است. در این میان، زنان و کودکان بیشترین آسیب را متحمل شدهاند. بیش از ۱۴ میلیون نفر با کمبود مواد غذایی مواجهاند و ۴٫۷ میلیون نفر در معرض سوء تغذیه حاد قرار دارند. این وضعیت نشاندهنده ضعف شدید در زیرساختهای بهداشتی و آموزشی کشور است. - سرکوب حقوق بشر و محدودیتهای اجتماعی
حکومت سرپرست طالبان در چهار سال اخیر، علیه زنان و اقلیتهای قومی ـ مذهبی، محدودیتهای شدیدی اعمال کرده است. زنان از آموزش در مقاطع بالاتر، اشتغال، آزادی سفر و هرگونه فعالیت و تحرک اجتماعی و حتی حضور در فضاهای عمومی منع شدهاند. این اقدامات منجر به ایجاد سیستمی از تبعیض و سرکوب شده که توسط سازمانهای حقوق بشری بهعنوان «آپارتاید جنسیتی» توصیف میشود. علاوه بر این، اقلیتهای قومی ـ مذهبی مانند هزارهها، ازبیکها و تاجیکها با آزار و اذیت، اخراج اجباری از خانههای شان و نقض حقوق اساسی مواجهاند. - چالشهای حکومتی و انسجام داخلی حکومت سرپرست
در داخل طالبان، اختلافات جدی میان جناحهای مختلف وجود دارد. برخی اعضای ارشد حکومت سرپرست خواهان تقسیم قدرت بر پایه امتیازات بیشتر هستند، در حالی که گروههای تندروتر با این ایده مخالفاند. این اختلافات میتواند منجر به تضعیف انسجام داخلی و در نتیجه بیثباتی بیشتر در کشور شود. علاوه بر این، فقدان مشروعیت داخلی و فشارهای بینالمللی، چالشهای جدی برای ادامه حاکمیت طالبان ایجاد کرده و کشور را در آستانه فروپاشی ساختاری قرار داده که عوارض و عواقب سنگینی برای مردم در پی دارد. - بحران زیستمحیطی و تغییرات اقلیمی
افغانستان با بحرانهای زیستمحیطی جدی مواجه است. گرمایش جهانی باعث افزایش دما و بروز خشکسالیهای شدید در بسیاری از مناطق کشور شده است. این وضعیت منجر به کاهش منابع آبی، نابودی کشاورزی و افزایش مهاجرتهای داخلی و خارجی شده است. در این میان، پروژههای آبی مانند کانال قوشتپه که توسط حکومت سرپرست طالبان در حال اجرا است، نگرانیهایی را در کشورهای همسایه مانند ایران، پاکستان و همسایههای شمالی ایجاد کرده است. - روابط بینالمللی و دیپلماسی
در عرصه بینالمللی، حکومت سرپرست طالبان تلاش کرده است روابط خود را با کشورهای مختلف گسترش دهد. این تلاشها مخصوصا متمرکز بر انجام مذاکراتی با چین، پاکستان و ایران بوده است. چین علاقهمند به سرمایهگذاری در بخشهای معدنی کشور است و پروژههایی مانند استخراج نفت در شمال کشور را در دست اجرا دارد. پاکستان نیز در تلاش است تا از طریق کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) روابط تجاری و زیرساختی خود را با افغانستان تقویت کند.
با توجه به این که بسیاری از کشورها همچنان از بهرسمیت شناختن حکومت سرپرست طالبان خودداری میکنند، آنچه از تعاملات منطقهای بر پایه منافع اقتصادی با کابل صورت میگیرد، هیچ کمکی به تثبیت جایگاه بینالمللی حکومت سرپرست نمیکند و این، به دلیل هزینههای سنگینی که بر کشور تحمیل میکند، به تقویت بحرانهای موجود و حتی تولید بحرانهای جدید، ختم خواهد شد.
نتیجهگیری
وضعیت کنونی افغانستان نشاندهنده ترکیبی از بحرانهای انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی است که بهطور پیچیدهای با یکدیگر مرتبطاند. حکومت سرپرست طالبان با چالشهای داخلی و بینالمللی متعددی مواجه است که میتواند بر آینده این کشور تأثیرات عمیقی بگذارد. برای دستیابی به ثبات و توسعه پایدار، نیاز به اصلاحات اساسی در سیاستهای داخلی و تقویت همکاریهای بینالمللی وجود دارد. در غیر این صورت، افغانستان همچنان در مسیر بحرانهای مستمر قرار خواهد داشت.
نویسنده: محسن موحد – خبرگزاری دید