خبرگزاری دید: تاجیکستان تنها کشوری در آسیای مرکزی است که پس از بازگشت طالبان به قدرت در آگست ۲۰۲۱، همچنان موضعی خصمانه در برابر این گروه دارد. در هفتههای پس از آن، زمانی که طالبان بار دیگر کنترل افغانستان را بهدست گرفت، دولت تاجیکستان و طالبان هر دو نیروهای خود را به مرز مشترک فرستادند.
زیست مسالمتآمیز میان تاجیکستان و حکومت طالبان در افغانستان به مسئلهای پیچیده تبدیل شده است.
دولت تاجیکستان از دهه ۱۹۹۰ میلادی، گروه طالبان را برای خود تهدید میدانست. اما اکنون که تلاشهای محدودی برای برقراری روابطی دوستانه میان دو طرف آغاز شده، همزمان مواردی از خشونت مستقیم میان آنان در امتداد مرز تاجیکستان و افغانستان افزایش یافته است.
تاجیکستان تنها کشوری در آسیای مرکزی است که پس از بازگشت طالبان به قدرت در آگست ۲۰۲۱، همچنان موضعی خصمانه در برابر این گروه دارد. در هفتههای پس از آن، زمانی که طالبان بار دیگر کنترل افغانستان را بهدست گرفت، دولت تاجیکستان و طالبان هر دو نیروهای خود را به مرز مشترک فرستادند. در آن زمان، روسیه و پاکستان ناچار شدند برای کاهش تنشها میانجیگری کنند.
سایر کشورهای آسیای مرکزی – قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبیکستان – پس از تسلط دوباره طالبان، با حکومت این گروه روابط اقتصادی برقرار کردند؛ اما تاجیکستان از این روند دور ماند. به همین دلیل، سفر محمد یوسف وفا، والی ولایت شمالی بلخ، به پایتخت تاجیکستان در ۲۳ اکتوبر، رویدادی غیرمنتظره بهشمار میرود.
دولت تاجیکستان در این باره سکوت کرد، اما رسانههای افغانستان گزارش داد که وفا در این سفر با سایمومین یتیموف، رئیس کمیته امنیت ملی تاجیکستان (GKNB)، دیدار کرده است. طبق این گزارش، دو طرف درباره راههای بهبود روابط در حوزههای مختلف گفتگو کرده و متعهد شدهاند که اجازه ندهند هیچ «عنصر خصمانهای» از خاک یکی از کشورها برای طرحریزی یا اجرای حمله علیه کشور دیگر استفاده کند.
برآورد میشود چند صد تن از شبهنظامیان گروه جماعت انصارالله با اصالت تاجیکی همچنان در افغانستان فعال باشند.
نگرانی مشترک از داعش خراسان
هر دو طرف درباره فعالیتهای شاخه خراسان داعش (ISKP) نگرانیهای مشترکی دارند. این گروه همچنان به حملات علیه طالبان ادامه میدهد و تبلیغاتی به زبان تاجیکی منتشر میکند که در آن از شهروندان تاجیکستان خواسته میشود دولت خود را سرنگون کنند.
در می ۲۰۲۲، نیروهای داعش خراسان چند راکت از خاک افغانستان به سمت تاجیکستان شلیک کردند. این رویداد انگیزهای شد برای نخستین تماس رسمی میان تاجیکستان و طالبان. پس از آن، دولت تاجیکستان یکی از افسران امنیتی پیشین خود به نام ثمرالدین چویانزاده را به کابل فرستاد، اگرچه دولت تاجیکستان هرگز بهطور علنی این سفر را تأیید نکرد.
درگیریهای مسلحانه
هرچند دیدارهای اخیر میان مقامهای دو کشور نشانهای مثبت از تمایل به گفتگو تلقی میشود، اما در بخشهایی از مرز تاجیکستان و افغانستان تاکنون دهها درگیری مسلحانه بین نیروهای مرزی تاجیکستان و طالبان رخ داده است. تازهترین مورد در ۲۵ اکتوبر، درست پس از پایان سفر وفا به دوشنبه، اتفاق افتاد. نیروهای دو طرف در نزدیکی یک معدن طلا در ساحل یک رودخانه که مرز طبیعی میان دو کشور است، درگیر شدند.
نتیجهگیری
به نظر میرسد دولت تاجیکستان اکنون مانند سایر همسایگان آسیای مرکزی، بهتدریج میپذیرد که طالبان واقعیت سیاسی جدیدی در جنوب مرزهایش هستند و همکاری با آنان میتواند در زمینه تجارت و ترانزیت کالا سودمند باشد.
با این حال، طنز تلخی در این وضعیت نهفته است: درست در زمانی که روابط میان دو طرف، هرچند بهکُندی، رو به بهبود گذاشته، افزایش درگیریهای مسلحانه را میان آنان شاهد هستیم.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: بروس پانییر
منبع: تایمز آف سنترال آسیا – Times of Central Asia