آیا جنگ با طالبان بهسود پاکستان نخواهد بود؟
خبرگزاری دید: مشروعیتبخشی به جنگ علیه طالبان یکی از موانع اصلی پاکستان است. در گذشته، اسلامآباد از دین برای مشروع جلوهدادن جنگهای نیابتی خود در افغانستان و کشمیر استفاده میکرد. اما اکنون برای دولت پاکستان دشوار است که از دین برای توجیه جنگ علیه طالبان بهره ببرد.
پاکستان و حکومت طالبان دور تازهای از مذاکرات را در استانبول آغاز کردهاند. هدف ظاهری این گفتگوها جلوگیری از تشدید درگیریهای خشونتآمیزی است که طی ماه گذشته میان دو طرف رخ داده است. با این حال، هر دو طرف یکدیگر را به نقض آتشبس متهم کردهاند و ابرهای جنگ بر فراز خط دیورند، مرز مورد مناقشه، درحال شکلگیری است.
اگر جنگی دربگیرد، آیا پاکستان سودی خواهد برد؟ پاکستان از نظر نظامی از طالبان نیرومندتر است و بنابراین دلایل زیادی دارد تا تصور کند میتواند از جنگ با طالبان بهره ببرد. با این حال، یک جنگ طولانیمدت با طالبان ممکن است نتیجهای را که اسلامآباد انتظار دارد، در پی نداشته باشد.
مشروعیتبخشی به جنگ علیه طالبان یکی از موانع اصلی پاکستان است. در گذشته، اسلامآباد از دین برای مشروع جلوهدادن جنگهای نیابتی خود در افغانستان و کشمیر استفاده میکرد. اما اکنون برای دولت پاکستان دشوار است که از دین برای توجیه جنگ علیه طالبان بهره ببرد.
بهتازگی، امیرخان متقی، وزیر خارجه حکومت طالبان، از مدرسه دینی دیوبند در هند دیدار کرده است؛ مرکزی که منبع اصلی الهام مذهبی مسلمانان جنوب آسیا بهشمار میرود. این دیدار معادلات مذهبی را بهکلی تغییر داده است. طالبان اکنون مدعیاند که آنان وارثان واقعی مکتب دیوبندی هستند و مشروعیت دینی بیشتری نسبت به پاکستان دارند. بنابراین، برای علمای برجسته پاکستانی تقریباً غیرممکن خواهد بود که جنگ با طالبان را از منظر دینی توجیه کنند.
علاوه بر این، سیاستمداران پاکستانی درباره جنگ با طالبان دچار اختلاف نظر هستند. بسیاری از چهرههای سیاسی برجسته، از جمله ملیگراها، رهبران مذهبی و احزاب جریان اصلی، آشکارا با جنگ علیه افغانستان مخالفاند. از جمله این احزاب میتوان به «تحریک انصاف پاکستان» (PTI)، «حزب ملی عوامی» و «حزب ملی پشتونخوا» اشاره کرد.
حتی برخی احزاب سیاسی با عملیات نظامی ارتش پاکستان در ایالت خیبر پختونخوا، که با افغانستان مرز مشترک دارد، مخالفاند. حزب تحریک انصاف، که دولت محلی این ایالت را در اختیار دارد، در این زمینه با دولت شهباز شریف و نهادهای نظامی این کشور در تقابل است.
کسب مشروعیت دینی و حمایت سیاسی برای پیروزی در جنگ علیه طالبان ضروری است؛ در حالی که به نظر میرسد پاکستان درحال حاضر از هیچیک برخوردار نیست.
پیش از آغاز حملات نظامی به افغانستان، پاکستان احتمالاً تصور میکرد که از حمایت بخشی از مردم افغانستان، بهویژه مخالفان طالبان، برخوردار خواهد شد. اما بیشتر افغانستانیها از حملات پاکستان انتقاد کردهاند. آنان این حملات را نه علیه طالبان، بلکه حملهای به حاکمیت افغانستان میدانند. خشم مردم افغانستان بهویژه پس از حملات هوایی در کابل، که به کشتهشدن غیرنظامیان انجامیده است، افزایش یافته است.
علاوه بر این، پشتونهایی که در سوی پاکستانی خط دیورند زندگی میکنند نیز از حملات پاکستان به خاک افغانستان حمایت نکردهاند. اقتصاد ایالتهای خیبر پختونخوا و بلوچستان در پاکستان بهطور کامل به افغانستان وابسته است. صنعتگران و بازرگانان این مناطق نمیتوانند در سطح ملی با رقبای خود در پنجاب و سند رقابت کنند و برای بقا به تجارت با افغانستان تکیه دارند. از همین رو، بازرگانان خیبر پختونخوا در جریان درگیریهای اخیر میان طالبان و پاکستان دست به اعتراض زدند. بنابراین، تلاش پاکستان برای ورود به جنگی طولانی، با مقاومت داخلی مواجه خواهد شد.
در حالی که پاکستان در عرصه دیپلماتیک به موفقیتهایی دست یافته — از جمله بهبود روابط با ایالات متحده در ماههای اخیر و امضای «توافقنامه دفاع متقابل راهبردی» با عربستان سعودی در سپتامبر — اما این موفقیتها هنوز به دستاوردهای اقتصادی منجر نشدهاست. بنا بر گزارش اخیر فایننشال تایمز، وضعیت داخلی پاکستان نشاندهنده کشوری است که با فقر روبهافزایش، کاهش سرمایهگذاری و رکود اقتصادی دستوپنجه نرم میکند؛ بحرانی که زندگی ۲۵۰ میلیون شهروند آن را تحت تأثیر قرار داده است.
در چنین شرایطی، پاکستان توانایی مالی لازم برای یک جنگ طولانیمدت با طالبان را ندارد.
مهمتر از همه، رفتار متناقض و گفتار دوگانه پاکستان در سیاست خارجیاش طی چهار دهه گذشته، مردم این کشور را نسبت به رهبران دچار سردرگمی و بیاعتمادی کرده است. در دوران نخستوزیری عمران خان، پاکستان شمار زیادی از جنگجویان تحریک طالبان پاکستان (TTP) را در ایالت خیبر پختونخوا اسکان داد. ارتش پاکستان از این روند آگاه بود و حتی بخشی از توافقی بود که زمینه این اسکان را فراهم کرد؛ توافقی که جنرال فیض حمید، رئیس وقت سازمان اطلاعات ارتش (ISI)، در آن نقش فعالی داشت.
در مورد طالبان افغانستان نیز روابط نزدیک پاکستان با این گروه بر کسی پوشیده نیست. خواجه آصف، وزیر دفاع کنونی پاکستان که اکنون موضعی تند در برابر طالبان اتخاذ کرده، در توییتی — که بعدها حذف شد — هنگام سقوط کابل در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ پیروزی طالبان را جشن گرفته بود. عمران خان نیز در آن زمان، طالبان را بهخاطر «شکستن زنجیرهای بردگی» ستود.
پیش از آغاز حملات نظامی، پاکستان احتمالاً گمان میکرد جامعه جهانی از اقدامش حمایت خواهد کرد؛ اما چنین نشد. تقریباً تمام دولتهایی که نسبت به جنگ واکنش نشان دادهاند، خواستار برقراری آتشبس شدهاند.
از همه مهمتر، جغرافیای دشوار و کوهستانی افغانستان، هرگونه جنگ زمینی را برای پاکستان بسیار سخت و پرهزینه میسازد. افغانستان میتواند پاکستان را درگیر جنگی فرسایشی کند که این کشور را سالها درگیر پیامدهای ویرانگر خود خواهد ساخت.
ترجمه: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: احمدالله ارچیوال
منبع: دیپلمات – Diplomat