خبرگزاری دید: مدیریت ناکارآمد پسماندها و منابع آبی، کمبود فاحش فضاهای سبز و گسترش بیرویه ساختوسازهای غیراستاندارد، از جمله معضلاتی هستند که بنیانهای بهداشت محیطی را در افغانستان متزلزل ساختهاند. افزون بر این، نبود سیستم جامع فاضلاب شهری، شبکه معابر خاکی، و خشکسالیهای مزمن، شرایطی را رقم زدهاند که محیطزیست کشور را به نقطهای بحرانی رسانده است.
برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد در افغانستان روز گذشته (شنبه، ۱۷ عقرب) با صدور هشداری جدی، بر آسیبپذیری حاد کشور در برابر تخریب محیطزیست تأکید کرده است. این هشدار در حالی مطرح میشود که افغانستان پس از دههها جنگ و بیثباتی، اکنون با چالشی دوگانه روبهروست.
از یکسو رشد شتابان شهرنشینی، و از سوی دیگر فقدان زیرساختهای لازم برای مدیریت این تحول بنیادین. این وضعیت نه تنها سلامت عمومی جامعه را تهدید میکند، بلکه آینده شهرهای افغانستان را نیز با بحرانی غیرقابل جبران مواجه میسازد.
مدیریت ناکارآمد پسماندها و منابع آبی، کمبود فاحش فضاهای سبز و گسترش بیرویه ساختوسازهای غیراستاندارد، از جمله معضلاتی هستند که بنیانهای بهداشت محیطی را در افغانستان متزلزل ساختهاند. افزون بر این، نبود سیستم جامع فاضلاب شهری، شبکه معابر خاکی، و خشکسالیهای مزمن، شرایطی را رقم زدهاند که محیطزیست کشور را به نقطهای بحرانی رسانده است. این عوامل مجتمع، نه تنها کیفیت زندگی شهروندان را تنزل میبخشند، بلکه زمینه را برای شیوع بیماریها و بحرانهای بهداشتی فراهم میآورند.
آنچه وضعیت را پیچیدهتر میکند، شتاب فزاینده شهرنشینی در غیاب برنامهریزی شهری اصولی است. افزایش جمعیت شهری بدون پشتوانه استراتژی جامع، کلانشهرهای افغانستان را به سوی سرنوشتی نامعلوم سوق میدهد.
تجارب جهانی به وضوح نشان داده است که کشورهایی که در مدیریت رشد جمعیتی و حفاظت محیطزیست کوتاهی کردهاند، در درازمدت با معضلاتی دستوپاگیر مواجه شدهاند که هزینههای سنگینی بر دوش جوامع آنها تحمیل کرده است. افغانستان نیز اگر در مسیر کنونی ادامه دهد، بهزودی با بحرانی روبهرو خواهد شد که نه ظرفیت حکومتی برای حل آن کافی است و نه فرصتی برای اصلاح و جبران باقی میماند.
با این حال، برنامهریزی شهری هدفمند و مشارکت مردمی میتواند راهحلی موثر برای این معضلات باشد. تحقق این هدف مستلزم اراده سیاسی قوی، تخصیص منابع کافی، و اتخاذ رویکردی علمی و اصولی است. حکومت افغانستان در این زمینه، مسئولیت سنگینی بر عهده دارد تا با تدوین و اجرای برنامههای راهبردی جامع، فرآیند رشد شهری را در چارچوب یک طرح استراتژیک و علمی مدیریت کند.
آنچه مسلم است اینکه افغانستان در مقطعی حساس قرار دارد. نادیده گرفتن این هشدارها و غفلت از برنامهریزی محیطزیستی، نه تنها سلامت نسل کنونی را به مخاطره میاندازد، بلکه میراثی سنگین از مشکلات زیستمحیطی برای نسلهای آینده به جای خواهد گذاشت. زمان آن رسیده است که مسئولان با درک عمیق از ابعاد این بحران، گامهای عملی و موثری را برای نجات محیطزیست افغانستان بردارند، پیش از آنکه دیر شود.
نویسنده: احمدذکی نویسا-خبرگزاری دید