بندر چابهار؛ گشایش دروازههای شرقی در برابر انحصار جنوبی
خبرگزاری دید: عبدالسلام جواد آخوندزاده، سخنگوی وزارت تجارت، روز جمعه (۲۳ عقرب) اعلام کرد که حجم تجارت با ایران در ششماه اخیر به ۱.۶ میلیارد دالر رسیده است؛ رقمی که نصف میلیارد دالر از مبادلات تجاری با پاکستان در همین بازه زمانی پیشی گرفته است. این آمار، روایتگر چرخش تدریجی اما قاطع در جهتگیری تجاری کشور است.
به گفته منبع، تسهیلات گمرکی ایران که شامل ۳۰ درصد تخفیف در تعرفههای بندری و ۷۵ درصد کاهش هزینه حفاظت محموله برای تجار افغان است، فضایی جذاب برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.
این رویکرد تسهیلگرایانه، در تقابل آشکار با موانع اداری و تعرفههای سنگین بنادر پاکستانی قرار دارد و نشان میدهد که همکاری اقتصادی میتواند بر پایه منافع متقابل و بدون ابزار سیاسیسازی بنا شود. دعوت ملا عبدالغنی برادر از تجار افغانستان برای جستجوی مسیرهای ترانزیتی بدیل، بیانگر درک عمیقتر از ضرورت تنوعبخشی به شریانهای اقتصادی کشور است.
تجربه چند دهه اخیر به وضوح نشان داده که رفتار اقتصادی اسلامآباد اغلب تابعی از محاسبات سیاسی بوده است. بسته شدن موقت گذرگاههای مرزی در اوج تنشهای دیپلماتیک، افزایش دلخواه تعرفهها و اعمال محدودیتهای غیر قابل پیشبینی بر کالاهای ترانزیتی، همگی گواه بر ابزاری شدن تجارت در دستهای سیاستگذاران پاکستانی است. این رویه، نهتنها به تجار افغانستان خسارت وارد کرده، بلکه اعتماد لازم برای توسعه روابط اقتصادی پایدار را تضعیف کرده است.
در مقابل، ثبات نسبی در مناسبات تجاری با تهران، فرصتی استراتژیک برای کاهش آسیبپذیریهای اقتصادی فراهم آورده است. بندر چابهار نهتنها دروازهای به آبهای آزاد است، بلکه پلی به بازارهای آسیای میانه، چین و هند نیز محسوب میشود. این موقعیت جغرافیایی، همراه با زیرساختهای در حال توسعه، میتواند افغانستان را از انحصار جنوبی رهایی بخشد و قدرت چانهزنی کابل را در مذاکرات منطقهای افزایش دهد.
با این حال، گزارشهای اخیر از افزایش تمرکز کابل بر بندر چابهار، نشاندهنده تحولی راهبردی در سیاست اقتصادی افغانستان خواهد بود که میتواند معادلات ترانزیتی منطقه را بازتعریف کند.
گسترش دهلیزهای هوایی و تقویت روابط با کشورهای آسیای مرکزی نیز بخشی از این استراتژی تنوعسازی است. تکیه صرف بر یک مسیر ترانزیتی، نهتنها از منظر امنیت اقتصادی خطرناک است، بلکه کشور را در برابر فشارهای سیاسی آسیبپذیر میسازد. تجربه سالهای گذشته آموخته که تعادل در روابط تجاری، پیششرط حفظ استقلال اقتصادی است.
اکنون زمان آن رسیده که کابل با نگاهی راهبردی و بلندمدت، سرمایهگذاری در زیرساختهای ترانزیتی مسیر چابهار را در اولویت قرار دهد. این گام، نهتنها گشایشی اقتصادی است، بلکه اعلام استقلال در تصمیمگیریهای تجاری نیز به شمار میآید.
نویسنده: رحمت الله عنایتی ـ خبرگزاری دید