آیا توافق ایران-هند در مورد چابهار “تغییردهنده بازی” در منطقه خواهد بود؟

مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: سربانندا سونووال، وزیر بنادر و کشتیرانی هند پس از امضای توافق‌نامه در تهران گفت: «این توافق مسیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر را در این بندر تسهیل می‌کند… بدون توافق بلندمدت، سرمایه‌گذاری در یک بندر دشوار است». هند ۱۲۰ میلیون دالر را بر اساس این توافق‌نامه و ۲۵۰ میلیون دالر کمک مالی اضافی را فراهم می‌کند که سرمایه‌گذاری کلی را به حدود ۳۷۰ میلیون دالر می‌رساند. سوبرامنیم جی‌شنکر، وزیر امور خارجه، هند گفت: مسیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر در این بندر باز می‌شود.

از زمانی که ایران و هند توافق‌نامه ده ساله برای راه‌اندازی پایانه بزرگ چابهار امضا کردند که برای دهلی‌نو از اهمیت استراتژیک و اقتصادی بسیار بالایی برخوردار است، سر و صدای تازه‌ای در مورد چابهار بلند شده است. چابهار در ۷۲ کیلومتری غرب بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان واقع شده است. عملیات بندر گوادر توسط یک شرکت چینایی اداره می‌شود و بخشی از دهلیز اقتصادی چین-پاکستان است که در محراق طرح بلندپروازانه کمربند و جاده رییس جمهور شی جین پینگ قرار دارد.
هند از سال ۲۰۱۸ به این طرف، بندر شهید بهشتی چابهار را راه‌اندازی کرده است. چابهار با آن‌که جسته و گریخته فعالیت دارد اما ترافیک قابل قبولی ندارد. آیا یک توافق‌ بلندمدت معادله را تغییر می‌دهد؟ دهلی‌نو امیدوار است تا پایان ماه جاری عملیات کامل باربری را در چابهار آغاز کند. پیمان جدید به این پروژه کمک می‌کند و انگیزه جدیدی برای افزایش تجارت، نه تنها با افغانستان، بلکه در بازارهای گسترده‌تر آسیای مرکزی، فراهم می‌کند. چابهار ارتباط هند با دهلیز حمل و نقل شمال-جنوب، پروژه مشترک ایران و روسیه را بهبود می‌بخشد و مناطق وسیعی را برای تجارت و فعالیت اقتصادی باز می‌کند.
سربانندا سونووال، وزیر بنادر و کشتیرانی هند پس از امضای توافق‌نامه در تهران گفت: «این توافق مسیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر را در این بندر تسهیل می‌کند… بدون توافق بلندمدت، سرمایه‌گذاری در یک بندر دشوار است». هند ۱۲۰ میلیون دالر را بر اساس این توافق‌نامه و ۲۵۰ میلیون دالر کمک مالی اضافی را فراهم می‌کند که سرمایه‌گذاری کلی را به حدود ۳۷۰ میلیون دالر می‌رساند. سوبرامنیم جی‌شنکر، وزیر امور خارجه، هند گفت: مسیر سرمایه‌گذاری‌های بزرگ‌تر در این بندر باز می‌شود.
چابهار دهه‌هاست که به دلیل تحریم‌های فلج‌کننده‌  دولت‌های متوالی امریکا علیه ایران از توسعه باز مانده است.
این پروژه در سال ۲۰۰۳ آغاز شد، زمانی که اتل بیهاری واجپایی، نخست‌وزیر سابق و محمد خاتمی، رییس‌جمهور ایران، نقشه‌راه همکاری استراتژیک بین ایران و هند را تعیین کردند.
با این حال، به لطف دوستی دهلی‌نو با ایالات متحده، مدت‌هاست که روابط هند و ایران، به‌ویژه در مورد گوادر، یک گام به جلو و دو گام به عقب بوده است. بنابراین، شور و شوق برای برنامه‌هایی که تأخیر طولانی داشته باید بررسی و واقعیت در مورد وضعیت در حال تحول در غرب آسیا و تحریم‌های جدید اعمال شده علیه ایران پس از حملات پهپادی و موشکی این کشور بر اسراییل تنظیم شود. این حملات پس از بمباران مأموریت دیپلماتیک ایران در دمشق که جان دو جنرال ارشد ایرانی را گرفت، رخ داد. این امر به چگونگی تحول وضعیت غرب آسیا و روابط سفت و سخت ایران با ایالات متحده و همچنین اسراییل بستگی دارد. بادهای مخالف سیاست بین‌الملل هنوز هم می‌تواند پروژه چابهار را خنثی کند، زیرا هند همچنان روابط استراتژیک رو به رشد خود را با واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش که با ایران در تضاد است، متعادل می‌سازد.
در سال ۲۰۱۸، هند از تحریم‌های آمریکا علیه ایران در مورد پروژه چابهار معاف شد. آیا این معافیت همچنان ادامه خواهد یافت؟ در آن زمان شرایط متفاوت بود، زیرا نیروهای امریکایی از افغانستان خارج نشده بودند، دولت دموکراتیک در کابل برقرار بود، و پروژه این بندر مسیر حمل و نقل جایگزین برای هند جهت رسیدن به افغانستان بود. پاکستان از خاکش به هند اجازه دسترسی به افغانستان نمی‌دهد. منافع هند در چابهار رساندن مواد ضروری از طریق چابهار و سپس از طریق جاده به افغانستان است.
دهلی‌نو جاده ۲۱۸ کیلومتری دلارام را که غرب افغانستان را به زرنج در مرز با ایران وصل می‌کند با هزینه ۱۰۰ میلیون دالر ساخته است. کارگران هندی حین ساخت این جاده چندین بار مورد حمله طا-لبان قرار گرفتند. اکنون طا-لبان به اهمیت چابهار پی برده و خواهان موفقیت آن هستند.
وزارت خارجه امریکا فورا به هند هشدار داد. ودانت پاتل، معاون سخنگوی این وزارت گفت: «هر کسی که قصد معامله تجاری با تهران را دارد باید از خطر احتمالی تحریم‌ها آگاه باشد.»
هند امیدوار است که با توجه به اهمیت استراتژیک چابهار و نقش مرکزی چین در گوادر، معافیت امریکا برای چابهار همچنان پابرجا بماند. به‌رغم اظهارات وزارت خارجه امریکا، دهلی‌نو امیدوار است این مشکل را حل کند.

نویسنده: سیما گوها
منبع: اوتلوک اندیا – Outlook India