افغانستان و همکاری هند با روسیه

اسلام‌آباد انتظار داشت کابل تحت رهبری طا-لبان تا حد زیادی مطیع منافع آن باشد و دهلی نو را بیرون نگه دارد. با این حال، هند در جون ۲۰۲۲ یک «دفتر فنی» را در افغانستان افتتاح کرد و یک محموله گندم به برنامه جهانی غذا تحویل داد که با استقبال طا-لبان در جلال‌آباد همراه با پرچم‌های هند و طا-لبان همراه بود

امروز در پایتخت‌های غرب پرسش‌ها در مورد افغانستان عمدتاً حول محور کمک‌های بشردوستانه، حقوق زنان، آموزش و فشار آوردن بر طا-لبان برای حفظ سطحی از «نظام جمهوری» می‌چرخد؛ چیزی که شورشیان در اگست ۲۰۲۱ از بین بردند. با توجه به خروج مرگبار ایالات متحده و عدم محبوبیت جنگ در میان رای دهندگان امریکایی و متحدانش، این تغییر موضع تعجب‌آور نیست.

برای هند این طور نیست. جغرافيا اهميت دارد و خلاء قدرت در افغانستان به سرعت با مثلث همكاری قوی‌تر میان روسيه، چين و ايران پر شد. هر یک هدف مشترکی مبنی بر عدم اجازه هرگونه حضور طولانی‌مدت غرب در این بخش از جهان دارند. هر سه وضعیت فعلی را پذیرفته‌اند، تا جایی که سفارت‌های افغانستان در تهران، پکن و مسکو اکنون توسط نمایندگان طا-لبان اداره می‌شود.

جو بایدن رییس جمهور ایالات متحده گفت که سایر کشورهای منطقه مانند هند و روسیه (و سایر کشورها) باید بیشتر در مورد افغانستان کار کنند. دهلی نو و مسکو اکنون دقیقاً همین کار را انجام می‌دهند.

برای هند، اوضاع کابل مشارکت امنیتی این کشور را با مسکو به کار انداخت، هرچند نگرانی در روابط هند و روسیه ناشی از حمله به اوکراین و همچنین همسویی عمیق‌تر مسکو با پکن وجود دارد. اما هند ملاحظات امنیتی دیگری در رابطه با افغانستان دارد، این امر باید از دریچه رقابت هند با پاکستان دیده شود. در حالی که استراتژی هند پس از ۲۰۲۱ در مورد افغانستان واکنشی است، اقتصاد ناکام پاکستان و تهدید رو به رشد تحریک طا-لبان پاکستان (TTP) که از مناطق تحت کنترول طا-لبان افغان با هدف جایگزینی دولت فعلی در اسلام‌آباد فعالیت می‌کند، فرصت را برای دهلی نو برجسته کرده تا سعی کند پاکستان را مصروف آشفتگی داخلی کرده و ظرفیت‌های این کشور را برای ماجراجویی در خارج از مرزهایش، به ویژه در کشمیر، محدود سازد.

اسلام‌آباد انتظار داشت کابل تحت رهبری طا-لبان تا حد زیادی مطیع منافع آن باشد و دهلی نو را بیرون نگه دارد. با این حال، هند در جون ۲۰۲۲ یک «دفتر فنی» را در افغانستان افتتاح کرد و یک محموله گندم به برنامه جهانی غذا تحویل داد که با استقبال طا-لبان در جلال‌آباد همراه با پرچم‌های هند و طا-لبان همراه بود. در همین حال، پاکستان با یک سری حملات تروریستی از آنسوی مرز دست و پنجه نرم می‌کند و تعاملش با طا-لبان در سرکوب آن ناکام مانده است.

روسیه مجرای بیشتری را برای طا-لبان در اختیار هند قرار می‌دهد. این موضوع در سفر اجیت دووال، مشاور امنیت ملی هند به مسکو در ماه فبروری آشکار شد؛ جایی که او همچنین با رییس جمهور ولادیمیر پوتین ملاقات کرد. ملاقات مشاور امنیت ملی هند NSA با رهبر روسیه یک پروتکل عادی نیست، به ویژه در فضای سیاسی کنونی. با این حال، روسیه به طور حتم سرسخت‌ترین حامی طا-لبان در عرصه بین‌المللی است، بسیار بیشتر از چین و ایران. همکاری‌های بیشتر، مانند ملاقات مقامات هندی با حکومت موقت طا-لبان، به‌ ویژه با بخش‌هایی که توسط شبکه حقانی اداره می‌شود، گروهی که مسئول حمله به سفارت هند در کابل در سال ۲۰۰۸ است، ظاهراً با کمک روسیه تسهیل شده است.

بیشتر مجامع منطقه‌ای که افغانستان در آن همچنان نگرانی اصلی مطرح می‌شود، زیر چتر برنامه‌های روسیه سازماندهی شده‌اند. این‌ها شامل رایزنی‌های فارمت مسکو، ابتکار تونشی Tunxi کشورهای همسایه افغانستان، کنفرانس بین‌المللی تاشکند و سایر طرح‌های کوچک‌تر منطقه‌ای است. پاکستان نیز بخشی از این موارد است. ضمیر کابلوف نماینده ویژه روسیه برای افغانستان، بارها از نیت طا-لبان در جنگ علیه بخش محلی به اصطلاح داعش موسوم به داعش- خراسان (IS-K) ستایش کرده است. کابلوف به تازگی «آنگلوساکسون‌ها» را حامیان مالی گروه‌های تروریستی در افغانستان معرفی کرده و این اقدام آن‌ها را دامن زدن به بی‌ثباتی در آسیای مرکزی خوانده است و حتی مستقیم‌تر (بدون ارایه مدرک) ادعا کرده است که ایالات متحده در واقع به طور مخفیانه از داعش حمایت می‌کند.

این نقطه‌ای است که هند و روسیه از هم جدا می‌شوند. با آن که دهلی نو با رژیم جدید طا-لبان گفت‌وگو کرده است، اما به ادعاها مبنی بر این‌که این گروه طرفدار ثبات در منطقه است، هیچ فرصتی نداده است. هند به عنوان یکی از حامیان اصلی حرکت افغانستان به سوی هنجارهای دموکراتیک طی دو دهه گذشته، در حال ایجاد توازن بین نادیده گرفتن منافع پاکستان و دفاع از منافع مردم این کشور بوده است.

اما این خط باریک به چالش‌های جئوپولیتیک گسترده‌تری نیز کشیده می‌شود.

در حالی که هند انتقادات را به خاطر روابط نزدیکش با روسیه دفع می‌کند، اما مسئله افغانستان بیشتر مورد توجه سیاست‌گذاران دهلی نو است. عدم حضور ایالات متحده در منطقه، روایت متحرک مبنی بر این‌که واشنگتن قدرتی در حال رکود در مکان‌هایی مانند خاورمیانه است و چرخش عمده به سمت اقیانوس هند و اقیانوس آرام، صحنه‌هایی را پشت سر گذاشته که حل‌ناشده باقی مانده‌اند. در ماه اپریل ٢٠٢١ چهار ماه قبل از سقوط کابل جو بایدن رییس جمهور امریکا گفت که سایر کشورها در منطقه مانند روسیه و هند باید در رابطه به افغانستان کارهای بیشتری انجام دهند. دهلی نو و مسکو اکنون دقیقاً همین کار را می‌کنند.