حملات به تنوع و کثرت‌گرایی؛ تضعیف ثبات افغانستان
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: قانون اساسی افغانستان تعلیق شده، تقویم شمسی با قدمت چند صد ساله این کشور به تقویم قمری تبدیل شده، تعطیلات عمومی نوروز لغو و اقدام خلاف شرع اعلام شده است. چیزی که زمانی فرصتی برای جشن اجتماعات بود، اکنون در سکوتی وهم‌انگیز زیر پا گذاشته شده است. از سویی هم، طا-لبان صحبت به زبان پشتو را در ادارات دولتی اجباری کرده است. این تحمیل شامل تغییر نام علایم و عناوین دولتی و آموزشی نیز است.
همه‌ساله، “روز جهانی زندگی با هم در صلح”، به ما یادآوری میکند که صلح واقعی و پایدار نه تنها با حذف جنگ، بل با مدارا، مشارکت، تفاهم و همبستگی بین جوامع به دست می‌آید.
در افغانستان، این روز پتانسیل زیادی دارد. چهار دهه می‌شود که جمعیت منعطف و متنوع این کشور، چرخه‌های آشفتگی سیاسی، درگیری‌های خشونت‌آمیز و جنگ داخلی را تجربه و تحمل کرده است. پس از این همه رنج، افغانستانی‌ها آرزو دارند از سد توقف خشونت بگذرند، و به هدف برقراری صلح واقعی بر پایه همزیستی و آشتی دست یابند.
با این حال، در حالی که افغانستان دیگر رسما در وضعیت جنگی قرار ندارد، اما انحصار طا-لبان بر قدرت، چشم‌انداز صلح واقعی و مثبت را ضعیف جلوه داده است.
پایان جنگ، صلح را تضمین نمی‌کند
اکثریت اعضای جامعه جهانی به سرعت طا-لبان را به خاطر پایان دادن به جنگ تحسین کردند. در حالی که امنیت در بیشتر نقاط این کشور بهبود یافته است، اما این دیدگاه، زمینه‌های بحرانی را نادیده می‌گیرد.
نخست، طا-لبان خود محرک‌های اولیه بودند و از تاکتیک‌هایی مانند شورش، بمب‌گذاری و انتحاری برای ایجاد ترس و تضعیف مخالفان استفاده کردند.
علاوه بر این، ناکامی آن‌ها در دستیابی به توافق صلح با دولت افغانستان، بیش از پیش بر مسئولیت آن‌ها در قبال درگیری طولانی تاکید دارد.
درست است که جنگ رسماً تمام شده است. اما این بدان معنا نیست که افغانستان در صلح است. به عنوان مقامات فعلی، طا-لبان مسئول ایجاد محیطی هستند که به مردم اجازه دهد اختلافات شان را برطرف و روند بهبود زخم‌های عمیقی را که بر آن‌ها وارد شده، آغاز کنند.
اما، طا-لبان به سرکوب وحشیانه مخالفان ادامه می‌دهند. به مجازات سخت، بازداشت و شکنجه کسانی که مخالف ایدیولوژی آن‌ها هستند، متوسل می‌شوند. در دسمبر ۲۰۲۳، وزارت اقتصاد طا-لبان با صدور نامه‌ای از سازمان‌های محلی و بین‌المللی خواست تا از اجرای پروژه‌های متمرکز بر صلح، حل مناقشه، حمایت و آگاهی عمومی خودداری کنند. به گفته آن‌ها، این پروژه‌ها نیاز نیست.
افغانستانی‌ها نباید مجبور شوند بین حقوق اساسی شان و مصئونیت از خشونت، یکی را انتخاب کنند. آن‌ها سزاوار فرصتی هستند تا با عزت زندگی کنند، حقوق‌شان رعایت و تضمین شود.
همه‌شمولی، بنیاد پایدار صلح
وقتی دولتی تلاش میکند همه صداهای جامعه را شامل شود، پایه و بنیاد پایدارتری برای صلح ایجاد میکند. به عنوان مثال، توافق صلح ۲۰۱۶ کلمبیا را در نظر بگیرید. در یک کشور بسیار متنوع، همه اعضا در روند ایجاد صلح سهیم بودند – چه یک گروه چریکی سابق، چه زنان یا جمعیت‌های بومی. پیمان صلح به ۵۰ سال خشونت پایان داد، جایی که یکی از ریشه‌های مشکل، انزوای سیاسی بود.
افغانستان نیز خانه جمعیت متنوع و پر جنب و جوش است. پس، آینده افغانستان نمی‌تواند و نباید توسط گروهی دیکته شود. این بدان معناست که همه افغانستانی‌ها باید در هر سطحی، اعم از محلی، ملی یا بین‌المللی، در فرآیندهای تصمیم‌گیری مشارکت داشته باشند.
با این وجود، در فبروری ۲۰۲۴، طا-لبان به صراحت اعلام کردند که نمی‌خواهند سایر نمایندگان غیرطالب افغانستان در نشست سازمان ملل شرکت کنند. آن‌ها حتی آن را پیش شرط حضور خود قرار دادند؛ شرایطی که دبیرکل سازمان ملل آن را غیرقابل قبول دانست.
اما رد تشکیل حکومت و روند تصمیم‌گیری فراگیر از سوی طا-لبان با اکثریت اعضای جامعه جهانی در تضاد است.
شمولیت، یکی از معدود مواضع اجماعی همسایگان افغانستان نیز است. هرچند برخی همسایه‌ها، همواره چشم در چشم یکدیگر نمی‌بینند.
وزرای خارجه ایران، روسیه، چین و پاکستان همه از طا-لبان خواسته اند تا دولت فراگیرتر تشکیل و روند آشتی ملی را آغاز کنند.
به‌رغم این اجماع در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای، طا-لبان نیاز به شمولیت همه را رد کرده‌اند.
طا-لبان انسجام اجتماعی را تضعیف می‌کنند
با آنکه برخی اعضای جامعه بین‌المللی مدعی شدند طا-لبان نسبت به گذشته میانه‌روتر شده‌اند – اما خلاف آن ثابت شده است. طا-لبان علاوه بر اجتناب از فراخوان‌ها برای مشارکت، تمام تلاش خود را برای پاک کردن آنچه که جمعیت متنوع افغانستان را به هم چسبانده است، به کار گرفته است.
قانون اساسی افغانستان تعلیق شده، تقویم شمسی با قدمت چند صد ساله این کشور به تقویم قمری تبدیل شده، تعطیلات عمومی نوروز لغو و اقدام خلاف شرع اعلام شده است. چیزی که زمانی فرصتی برای جشن اجتماعات بود، اکنون در سکوتی وهم‌انگیز زیر پا گذاشته شده است.
از سویی هم، طالبان صحبت به زبان پشتو را در ادارات دولتی اجباری کرده است. این تحمیل شامل تغییر نام علایم و عناوین دولتی و آموزشی نیز است.
طالبان در جنوری امسال کتاب‌هایی که مربوط به تاریخ قومی افغانستان، تاریخ تاجیکستان، فرقه‌های شیعه، روشنگری مذهبی، هویت و موضوعات دیگر بود، مصادره کرده‌اند.
درس گرفتن از اشتباهات گذشته
برای اطمینان از این‌که مردم افغانستان پس از تغییر بزرگ جیوپولیتیکی دیگر تنها نیستند، جامعه جهانی باید تعهد و حمایت خود را از ثبات و توسعه افغانستان حفظ کند.
در حالی که توافق دوحه پایان دخالت مستقیم نظامی امریکا در افغانستان را نشان می‌دهد، اما مسئولیت ما در قبال متحدان استراتژیک ادامه دارد.
تعامل ایالات متحده با رژیم طا-لبان باید رویکردهای اصولی و نتیجه‌محور را در اولویت قرار دهد. حفظ اصل “آسیب نرسانید” در انجام تعاملات با طا-لبان حیاتی است. باید اطمینان حاصل شود که اقدامات امریکا حفاظت از جمعیت‌های آسیب‌پذیر را در اولویت قرار می‌دهد و نتایج فراگیر و عادلانه را ترویج میکند.
تاریخ به ما آموخته است که بی‌ثباتی در افغانستان بسیار فراتر از مرزهای آن احساس می‌شود. حمایت مستمر امرسکا از افغانستان فقط یک ضرورت اخلاقی نیست، بل یک ضرورت استراتژیک برای تضمین ثبات منطقه و جلوگیری از تهدیدات احتمالی علیه امنیت بین‌المللی است.
نویسنده: جُویانا ریچر و بلقیس احمدی
مترجم: انستیتوت صلح امریکا – USIP
