گروه موسوم به دولت اسلامی در جنوری ۲۰۱۵ تاسیس«شاخه خراسان» خود را اعلام کرد. این برای نخستین‌بار بود که داعش در خارج از جهان عرب، گسترش می‌یافت.
در جریان چند هفته، فعالیت این گروه حداقل در ۵ ولایت کشور مانند هلمند، زابل، فراه، لوگر و ننگرهار، وسعت یافت و تلاش کرد تا منابع مالی خود را از مناطقی که به تصرف در می‌آورند، افزایش دهند.
در نیمه اول سال ۲۰۱۵ داعش توانست قسمت‌های زیادی از شرق ننگرهار را به تصرف خود درآورد.
این دستاورد عمدتاً به دو دلیل اتفاق افتاد. یک: نزدیکی به مناطق قبیلهای پاکستان که خانه رهبران ارشد دولت اسلامی خراسان است. دوم: حضور برخی از افرادی که دنباله‌رو سَلفی‌گری یا به عبارتی تفسیر وهابی داعش از اسلام هستند.
داعش با هدف دست‌رسی و ارتباط با آسیای مرکزی، چچنی‌ها و شبه‌نظامیان اویغور چین، در حال تلاش برای به دست‌آوردن جای پایی در شمال افغانستان است.
اما تا حد زیادی در جنوب و غرب افغانستان از سوی طالبان افغانستان و همچنان نیروهای افغان و ایالت متحده، عملیات‌های نظامی را بر ضد این گروه انجام دادند و تا حد زیادی این گروه از میان برده شده‌است.
همچنان در چند ماه اخیر، داعش قلمرو خود را در شرق افغانستان از دست داده است. اما هنوز کنترل بعضی از قسمت‌های ولایت‌های ننگرهار و کنر- جایی که برنامه‌ریزی جنگی و آموزش جنگجویان را انجام می‌دهند- در دست دارند.
داعش چه تعداد جنگجو دارد؟
از زمان ظهور داعش در افغانستان، این گروه در حملات هوایی ایالت متحده و جنگ زمینی با نیروهای ارتش افغانستان، صدها شبه‌نظامی خویش را از دست داده است. در همین حال، چند صد تن هم در جنگ با طالبان افغانستان کشته شده‌اند.
آمارها نشان می‌دهد که قدرت عددی داعش در داخل افغانستان متفاوت است و به ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ جنگجو می‌رسد.
جنرال جان نیکلسون، فرمانده ارشد نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان تعداد جنگجویان داعش را بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ تن تخمین می‌کنند. وی می‌گوید که تعداد جنگجویان داعش نسبت به نیمه سال قبل، به‌خاطر عملیات‌های نظامی، از ۳۰۰۰ تن، به نصف آن رسیده‌است.
نیکلسون اضافه می‌کند که حدود ۷۰ فیصد از کسانی که به داعش می‌پیوندند، از گروه طالبان پاکستانی(TTP) می‌باشند. برخی از آنها در سال ۲۰۱۴ و پس از آن‌که ارتش پاکستان عملیاتی را در منطقه قبیلهای وزیرستان شمالی انجام داد، به افغانستان نقل مکان نمودند، اما مقامات امنیتی افغان، اصرار دارند که ۸۰ درصد از اعضای داعش، شبه‌نظامیان پاکستانی هستند.
آنها می‌گویند: دیگر اعضای داعش را تعدادی از اعضای جنبش اسلامی ازبکستان- گروهی تروریستی، با تمرکز بر کشورهای آسیای مرکزی- تشکیل می‌دهد.
تاکتیک‌های داعشیان چیست؟
داعش پس از این‌که مناطق تحت کنترل خود را از دست داد، از همتایان خود در شرق میانه با متوسل‌شدن به تاکتیک‌های چریکی، مانند حملات انتحاری، قتل‌های هدفمند و استفاده از بمب‌های دست‌ساز، تقلید کرد.
در جولای سال ۲۰۱۶ در یک حمله انتحاری در تظاهراتی در کابل حدود ۸۰ تن کشته شدند. سه ماه بعد، دو حمله مشابه در جریان مراسم مذهبی عاشورا حدود ۳۰ کشته و در نوامبر ۲۰۱۶ در یک مسجد در کابل بیش از ۳۰ تن کشته شدند؛ همه‌ی این حملات هدفمند، متوجه اقلیت مسلمانان شیعه بود.
داعش مسوولیت حملات را در نقاط مختلف کشور برعهده گرفت و انسان‌های بی‌گناهی را به کام مرگ فرستاد. از جمله بعضی از بزرگان قومی و علمای دینی که در مقابل ایدئولوژی افراطی آنان و تاکتیک‌های وحشیانه آنان، مبارزه می‌کردند، کشته شدند.
داعش خراسان، خشونت را به سطح جدیدی حتی فراتر از استندردهای خونین منطقه‌ای مانند همتایان خود در شرق میانه به دست گرفته است. در حالی که القاعده با بمب‌گذاری‌های انتحاری در افغانستان و پاکستان، معرفی شده است، داعش تاکتیک‌های جدید و بی‌رحمانه‌تری را به ارمغان آورده‌است.
در یک نوار ویدیویی ننگین که داعش در اگست ۲۰۱۵ به نشر رساند، ۱۰ نفر از بزرگان قومی را با چشمان بسته در ولسوالی«اچین» ننگرهار مجبور کردند، تا روی چاله‌هایی که از مواد منفجره پر شده بود، بنشینند؛ آنها تیکه تیکه شدند.
سربریدن و اختطاف زنان و کودکان، از دیگر تاکتیک‌های آنان است.
علاوه بر این، تبلیغات داعش بر روی امواج انترنتی نیز قوی است و این گروه داری چندین حساب تویتر و فیسبوک هستند و همچنان از دسامبر ۲۰۱۵ نشرات آن در رادیو«اف ام» در ننگرهار پخش می‌شود.
رادیو«خلافت» را می‌توان در ولایات ننگرهار، کنر و همچنان قسمت‌های همجوار پاکستان شنید. این ایستگاه رادیویی، یک‌بار توسط حملات هوایی نیروهای امریکایی تخریب شد، اما در عرض چند هفته دوباره فعال شد.
چرا داعش شیعیان را هدف حمله قرار می‌دهد؟
داعش حملاتی را که در پاکستان انجام داد به‌طور عمده به خاطر حمایت از گروه‌های فرقه‌ای ضد شیعه انجام شد. اولین حمله عمده که داعش مسوولیت آن را به عهده گرفت در ماه می ۲۰۱۵ بود که در نتیجه آن، حدود ۴۰ نفر از شیعیان در بزرگ‌ترین شهر پاکستان یعنی کراچی کشته شدند.
در فبروی ۲۰۱۶ نیز در یک حمله به مقبره«لعل شهباز قلندر صوفی» که در شهر شیوان در ولایت«سِند» انجام شد ۹۰ کشته برجای گذاشت.
جنگ در افغانستان، نزدیک به چهار دهه است که در جریان است، اما این کشور تا حدود زیادی از خشونت‌های فرقه‌ای نسبت به کشورهای منطقه مصوون بوده است؛ گرچه داعش تلاش دارد که جنگ فرقه‌ای را در افغانستان بین اکثریت سنی و اقلیت شیعه، همان‌طوری که در سوریه و عراق است، دامن بزند.
شیعیان از نظر داعش مرتد شناخته می‌شوند. گرچه داعش بسیاری از مخالفان سنی مذهب خود را نیز کشت و بدین‌ترتیب، اهداف فرقه‌ای خود را اعلام کرده است، اما این گروه، برای توجیه حمله انتحاری در تجمع شیعیان که در جون ۲۰۱۶ اتفاق افتاد، آن را تلافی و انتقام از فعالیت هزاره‌های شیعه افغانستانی در برابر داعش که از طریق ایران به سوریه برای مبارزه در برابر مخالفان دولت بشار اسد( که یک شیعه علوی خوانده می‌شود) می‌داند.
حملات هدفمند داعش علیه شیعیان در افغانستان، باعث خطرناک‌شدن درگیری‌ها می‌شود.
قدرت‌های منطقه به داعش چگونه می‌نگرند؟
آینده داعش در افغانستان و پاکستان در بسیاری ازجوانب به سرنوشت داعش در سوریه و عراق ارتباط دارد.
مقامات نظامی افغان و غربی اعلام کرده‌اند که این گروه، دارای روابط مالی و ارتباط با رهبری اصلی داعش بوده و همچنین دارای ارتباطاتی در جنوب و کشورهای آسیای مرکزی است.
تاکنون داعش خراسان نتوانسته حملات در خارج از افغانستان و پاکستان را انجام دهد، اما این گروه هواداران بسیاری در منطقه دارد.
علاوه بر این ، هزاران نفر از ۹ کشور جنوبی و کشورهای آسیای مرکزی مانند افغانستان، بنگلادش، هند، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان برای پیوستن به گروه داعش و مبارزه برای این گروه، به سوریه و عراق رفته‌اند.
آنها در آنجا آموزش دیده و افراطی‌اند و بازگشت این شبه‌نظامیان یک تهدید جدید را مطرح و زیرساخت های موجود داعش را در منطقه تقویت می‌کند.
این نوع تحولات به پیچیده‌ترشدن درگیری در افغانستان و در درازمدت برای ثبات منطقه خطرساز خواهد بود.
قدرت‌های منطقه از جمله روسیه، چین و ایران با بروز داعش نسبت امنیت داخلی خود نگران هستند.
این قدرت‌ها با طالبان افغانستان که با داعش مبارزه می‌کنند و مانعی برای خطر بالقوه داعش است، ارتباط برقرار کرده‌اند.
عدم اعتماد متقابل بازیگران منطقه‌ای، مانع توافق آنان برای ختم جنگ در افغانستان شده‌است.
منبع: بی بی سی
ترجمه: طاهر حسینی/خبرگزاری دید
