سیستم آموزشی نباید سیاسی شود

حفیظ‌الله رجبی – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: ادامه ممنوعیت تحصیل برای دختران نه تنها به آینده که به جامعه کنونی افغانستان نیز آسیب می‌زند. براساس گزارش برخی رسانه‌ها و نهادهای تحقیقاتی خارجی پیامدهای منفی محرومیت دختران از تحصیل هم اکنون در جامعه افغانستان به ویژه در جوامع غیرشهری خود را نشان داده است.

با سقوط حکومت جمهوری پیشین و تسلط دوباره طالبان بر افغانستان و در بحبوحه اوضاع نابسامان سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و سیل فرار شهروندان افغانستان، کمتر کسی به بحران نیروی انسانی در افغانستان در آینده فکر می کرد.
 براساس مستندات موجود یکی از دستاوردهای مهم افغانستان طی بیست سال حکومت‌های جمهوری پیشین پیشرفت قابل ملاحظه در تحصیلات عالی بود. این پیشرفت که به مدد کمک‌های مالی هنگفت جامعه جهانی به افغانستان ممکن شده بود نوید یک آینده درخشان برای فرزندان این سرزمین سوای از جنسیت را می‌داد.
این آرزو اما مانند همیشه قربانی تغییرات سیاسی شد: با تسلط دوباره طالبان بر افغانستان  و وضع محدودیت‌هایی در تحصیل و کار زنان و دختران، نیمی از جمعیت کشور از تحصیل باز ماند و این خود کابوسی شد که آینده افغانستان و مردمش را می‌ترساند.
با دور ماندن دختران بالاتر از صنف هفت از درس و تحصیل چرخه ورود به تحصیلات عالی نیز کند می‌گردد و در بازه زمانی نه چندان دور افغانستان از داشتن نیروی انسانی متخصص در زمینه‌های مختلف محروم می گردد. بروز این فاجعه افغانستان را به قهقرایی به مراتب بدتر از ناامنی و فقر سقوط خواهد داد.
ادامه ممنوعیت تحصیل برای دختران نه تنها به آینده که به جامعه کنونی افغانستان نیز آسیب می‌زند. براساس گزارش برخی رسانه‌ها و نهادهای تحقیقاتی خارجی پیامدهای منفی محرومیت دختران از تحصیل هم اکنون در جامعه افغانستان به ویژه در جوامع غیرشهری خود را نشان داده است: براساس گزارش سازمان “عفو بین الملل” همپای با دور ماندن دختران از مکتب و تحصیل ازدواج‌ها در سنین پایین و ازدواج‌های اجباری که اغلب در بدل پول انجام می‌شود، افزایش قابل ملاحظه ای یافته است. در شرایط کنونی که نمی توان آینده روشنی برای تحصیل و کار دختران و زنان متصور شد، والدین ترجیح می‌دهند دختران‌شان را در سنین بسیار پایین شوهر دهند.

این داستان برای پسران نیز صفحه‌ای تلخ داشته است: ناامیدی نسبت به آینده سبب شده جوانان کشور راه مهاجرت و فرار از افغانستان را در پیش بگیرند. براساس آمار اعلام شده از سوی نهادهای رسمی داخلی در کانکور سال جاری میلادی در افغانستان تنها ۹۷ هزار نفر شرکت کردند در حالیکه این عدد در سال ۲۰۲۰ بیش از ۲ صد هزار داوطلب بود.

جدای از محرومیت دختران بالاتر از صنف هفت از تحصیل مساله تغییر در محتوای کتب درسی نیز می‌تواند نگران کننده باشد. براساس گزارشات، مضامین علمی( فیزیک، کیمیا و ریاضی) با این ادعا که زمینه‌های غربی دارند در محتوای کتب درسی مکاتب و دانشگاه ها کمرنگ و مضامین دینی و مذهبی جایگزین کشته اند. در نزدیک به چهار سالی که از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان می گذرد تمرکز بیشتر گروه حاکم بر افزایش مضامین مذهبی در مکاتب و دانشگاه‌ها بوده است. وزیر تحصیلات عالی کنونی از چهره‌های نزدیک به ملاهبت الله آخوندزاده، رهبر معنوی طالبان، و رئیس اداره امتحانات ملی از افراد کلیدی حقانی می باشد.
براساس گزارشات و مستندات موجود در دو سال اول تسلط دوباره طالبان بر افغانستان بیش از پنج هزار و شش صد و هجده مدرسه دینی تازه در سراسر افغانستان تاسیس و راه اندازی شده است. این در حالی ست که در دوران  حکومت های جمهوری پیشین در حدود یک هزار و دو صد و دوازده مدرسه دینی  در افغانستان فعال بود.
با فعالیت این حجم از مدارس دینی در افغانستان به روشنی می توان عدم تعادل و توازن در مضامین درسی در سکتور معارف و تحصیلات عالی را مشاهده کرد. ادامه این روند به آینده علم و دانش و همراه شدن با کاروان پیشرفت و ترقی در افغانستان ضربه می زند. افغانستان در حال حاضر با بحران کمبود نیروی انسانی متخصص روبرو است و اگر قرار باشد در سال‌های آینده نیز با سیستم آموزشی کنونی به پیش برود بیش از پیش با بحران نیروی انسانی متخصص روبرو می شود. 
با وجود سیل فرار افراد تحصیل کرده و متخصص از افغانستان پس از سال دو هزار و بیست ویک میلادی اما هنوز نیز عدد قابل ملاحظه‌ای از نسل جدید افغانستان در کشور باقی مانده‌اند. بسیار خردمندانه است اگر به این نسل تازه به چشم یک توانایی و قدرت نگاه و سیاست‌های زن ستیزانه کنار گذاشته شود. مردم مسلمان افغانستان هرگز مخالف ارائه مضامین اسلامی در سیستم معارف و تحصیلات عالی کشورشان نبوده و نیستند اما این حق را دارند که فرزندان خود را برای آینده تربیت کنند. بدون شک کسب شغل در آینده بدون تسلط بر علوم رایج دنیا غیر ممکن است. حذف مضامین علمی به این بهانه که ریشه غربی و خارجی دارند هرگز ایده خوبی نیست. افزایش مضامین علوم اسلامی اگر به معنای حذف بیشتر مضامین علمی در دانشگاه ها باشد، آینده افغانستان را از آنچه هست تیره تر می سازد.

از سویی هم نباید فراموش کرد سیاست‌های زن ستیزانه در صورت استمرار می تواند یک نسل پویا و جویای علم در افغانستان را از بین ببرد.
تطبیق تغییرات بیشتر در سیستم آموزشی افغانستان از سوی گروه حاکم می تواند ماهیت جامعه افغانستانی را تغییر دهد و شهروندان را نسبت به تمام امور در آینده بدبین سازد. تغییرات در محتوای درسی سیستم معارف و تحصیلات عالی اگر به صورت هدفمند از سوی گروه حاکم دنبال شود، بدون شک اصول و ارزش های جامعه افغانستانی را از بین خواهد بود و این هرگز نمی تواند بدون پیامدهای زیان بار اجتماعی و امنیتی باشد.