نقش امارات متحده عربی در افغانستان
به نظر می‌رسد سیاست خارجی امارات در افغانستان تغییری نخواهد داشت و جدای از تداوم توجه به کمک‌ها و سرمایه گذاری‌ها، منتظر آینده تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان خواهد بود
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
روابط دیپلماتیک افغانستان و امارات متحده عربی طی دهه‌های گذشته با فراز و نشیب‌هایی مانند قطع روابط در سال ۱۹۷۳، جنگ سرد و اختلافات بر سر حمله شوروی، پیروزی جهاد افغانستان و گشایش سفارت افغانستان در ابوظبی در سال ۱۹۹۳ همراه بود.
در واقع، علاوه بر پاکستان و عربستان سعودی، تنها دولتی که حکومت طا-لبان را (از سال ۱۹۹۶ تا پایان سال ۲۰۰۱) به رسمیت شناخت، امارات متحده عربی بود. اما در واقع به دلیل حمایت طا-لبان از القاعده و تروریزم، روابط آن‌ها به تدریج تقلیل یافت و در تابستان ۲۰۰۱ قطع شد. در شرایط کنونی به نظر می‌رسد متغیرهای مهمی در نگاه ابوظبی به افغانستان دخیل باشد.
زمینه‌های مهم در رویکرد امارات متحده عربی نسبت به افغانستان:
جیوپولیتیک و رقابت منطقه‌ای:
امارات سعی کرده منافع ملی خود را در عرصه بین‌المللی در قالب‌های دو یا چندجانبه دنبال کند. همچنین امارات تلاش کرده تا به صورت جداگانه یا با هماهنگی شورای همکاری خلیج فارس با نفوذ تهران و انقره در افغانستان رقابت کند.
اگرچه امارات شانس کمی برای جایگزینی نقش پاکستان در افغانستان دارد، اما توجه بیشتر به افغانستان و حضور قوی در منطقه می‌تواند به امارات کمک کند تا نقش بهتری در آسیای مرکزی ایفا کند.
در حقیقت، اخوان‌المسلمین به طا-لبان برای به دست گرفتن قدرت در افغانستان تبریک گفت. در حالی که امارات سال‌ها میزبانی دفتر طا-لبان در قطر را منفی می‌دانست، رقابت ابوظبی با قطر و ترکیه در مسایل افغانستان می‌تواند انگیزه‌ای برای ایفای نقش بیشتر در افغانستان باشد. در واقع به نظر می‌رسد ابوظبی در تلاش است تا از نفوذ ترکیه، قطر و جنبش‌های اخوان‌المسلمین در میان سنی‌های افغانستان بکاهد. به عبارت دیگر، حکومت اخوان‌المسلمین در کابل به نفع امارات نیست.
امنیت و مبارزه با تروریزم:
بی شک سیاست خارجی امارات در افغانستان متاثر از عواملی چون نگرانی‌های امنیتی، ثبات داخلی، امنیت و تامین منافع است. خلاء قدرت در افغانستان بهترین فرصت جهاد برای تندروها است. در حال حاضر نیز مهار اثرات منطقه‌ای بحران افغانستان در سیاست خارجی امارات حایز اهمیت است.
علاوه بر حضور ده‌ها هزار جنگجوی عرب در افغانستان در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ میلادی، تأثیرات منفی ناشی از ظهور داعش به کشورهای عربی نیز سرایت کرد. همچنین افغانستان هنوز کشور حیاتی برای توسعه جهان عرب است. در واقع پس از بازگشت طا-لبان، امارات متحده عربی نگران تبدیل شدن افغانستان به محل تمرین افراط‌گرایی است.
داعش خراسان و القاعده هر دو به دنبال جذب شهروندان و حمایت مالی از امارات هستند تا بتوانند ثبات این کشور را مختل کنند. در واقع به نظر می‌رسد امارات از یک سو با رویکردهایی مانند مقابله با داعش یا (ISIS-K) و رایزنی و همکاری با بازیگران منطقه‌ای و جهانی به دنبال کاهش نگرانی‌های امنیتی خود است. از سوی دیگر، تلاش می‌کند تا از تبدیل شدن طا-لبان به ایدیولوژی الهام‌بخش جهادی جلوگیری کند و با تحت فشار قرار دادن آن‌ها برای قطع رابطه با تروریست‌ها و جلوگیری از استفاده از خاک افغانستان، این کشور به پناه‌گاه امن جهادگران فراملیتی تبدیل نشود.
از سوی دیگر، کابل و ابوظبی در سال ۲۰۱۳ «توافق‌نامه همکاری استراتژیک و امنیتی» را امضا کردند. اما اکنون به نظر می‌رسد که امارات به دنبال دوری طا-لبان از گروه‌های تروریستی، احیای همکاری‌ها در زمینه تبادل اطلاعات مبارزه با تروریزم، مقابله با مواد مخدر، قاچاق انسان و مهاجرت غیرقانونی با افغانستان است.
حفظ روابط دیپلماتیک و تلاش برای نقش دیپلماتیک در افغانستان:
اگرچه تجربه تلخ کشتن سفیر و چند دیپلمات دیگر اماراتی در شهر قندهار در فبروری ۲۰۱۷ هنوز وجود دارد. اما به نظر می‌رسد امارات تلاش می‌کند حداقل روابط دیپلماتیک را حفظ کند. در واقع، روابط با طا-لبان بدون به رسمیت شناختن رسمی، مزیت نسبی است. از این رو امارات پس از حضور طا-لبان در سال ۲۰۲۱ سفارت خود را بست و بعداً آن را بازگشایی کرد. از سوی دیگر، اگرچه امارات متحده عربی از برخی سیاست‌های طا-لبان در سال گذشته راضی نبوده است، اما برای امارات مهم است که «مرکز دیپلماسی» امور افغانستان باشد.
کمک و ایجاد فرصت های اقتصادی و تجاری:
به‌رغم چالش‌های اقتصادی گسترده در افغانستان، طا-لبان به امارات متحده عربی به عنوان مرکزی برای گسترش تجارت، شرکت‌ها، عملیات مالی، جوامع مهاجر غنی افغانستان، گسترش پروازها و فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نگاه می‌کنند.
در واقع، اگرچه وضعیت سیاسی-امنیتی در افغانستان تثبیت نشده است، اما فرصت‌هایی در بخش‌های مختلف مانند صنایع استخراجی و زراعت در افغانستان وجود دارد. در این راستا ابوظبی با ملاحظات و اقدامات احتیاطی در تلاش است تا در کسب و کار، حمل و نقل و بهره برداری از میدان‌هوایی کمک و سرمایه‌گذاری کند. به تازگی پس از شکست ترکیه و قطر در مذاکرات، شرکت GAAC مستقر در امارات با طا-لبان توافق‌نامه‌ای را برای مدیریت پرواز، توسعه بخش هوانوردی، بازگشت خطوط هوایی بین‌المللی، کنترول ترافیک هوایی و غیره امضا کرد. امارات متحده عربی قبلاً در کنفرانس‌های اهداکنندگان توکیو، برلین و لندن برای پروژه‌های مختلف کمک و تعهد کرده بود.
اکنون حدود ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار شهروند افغانستان در امارات متحده عربی می‌توانند با حدود ۴ میلیارد دالر دارایی نقش مهمی در تجارت دوجانبه ایفا کنند. به نظر می‌رسد که ابوظبی ترجیح می‌دهد طا-لبان را از طریق سرمایه‌گذاری و کمک نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر کند.
دورنما
عوامل و متغیرهای مختلف امنیتی، سیاسی، اقتصادی و جیوپولیتیکی بر آینده اقدامات و فعالیت‌های امارات متحده عربی در افغانستان تأثیر دارد. هم طا-لبان خواهان سرمایه‌گذاری گسترده امارات در افغانستان هستند و هم ابوظبی این سرمایه‌گذاری، کمک‌ها و اعتبارات را کارتی برای تعدیل طا-لبان و گرفتن امتیاز می‌داند.
به نظر می‌رسد سیاست خارجی امارات در افغانستان تغییری نخواهد داشت و جدای از تداوم توجه به کمک‌ها و سرمایه گذاری‌ها، منتظر آینده تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان خواهد بود.
با این حال، این احتمال وجود دارد که ابوظبی در مذاکرات طا-لبان و امریکا و طا-لبان و مخالفان برای تضمین ثبات و تشکیل دولت فراگیر در این کشور نقش داشته باشد. علاوه بر این، امارات متحده عربی به همکاری با ایالات متحده و اروپا برای دستیابی به توسعه اجتماعی و اقتصادی در افغانستان، حقوق زنان و تحصیل دختران افغان ادامه خواهد داد.
اما امارات نفوذ محدودی بر طا-لبان دارد و با نوع اسلام سنتی-قومی طا-لبان اختلاف نظر دارد. در این میان، در کوتاه‌مدت، اگر غرب از به رسمیت شناختن طا-لبان خودداری کند، روابط امارات و طا-لبان با چالش‌های بیشتری همراه خواهد بود.
