مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: گزارش سازمان ملل در ماه جولای سال روان میلادی خاطرنشان کرد که داعش خراسان قابلیتهای مالی و لوجستیکیاش را بهبود بخشیده و تلاشهای جذب نیرو را تشدید کرده است.

خلیلالرحمان حقانی وزیر مهاجرین طالبان به همراه چهار تن دیگر در یک حمله انتحاری در کابل کشته شدند.
وزیر متوفی، یکی از رهبران ارشد شبکه حقانی و نزدیکترین متحد طالبان بود که از ۲۰۲۱ بهطور مشترک قدرت را در افغانستان کنترل میکرد.
تحلیلگران میگویند که ترور حقانی، مهمترین قتل یک رهبر در حکومت تحت رهبری طالبان افغانستان از زمان سرنگونی دولت دستنشانده ایالات متحده است. گروه خراسان وابسته به داعش مسئولیت آن را برعهده گرفت.
آنها میگویند که این بمبگذاری پرسشهایی را در مورد تنشهای درونی طالبان و متحدانش، نفوذ داعش و امنیت افغانستان مطرح کرده است.
خلیل الرحمان حقانی که بود؟
حقانی کاکای سراجالدین حقانی، وزیر داخله طالبان و ارشدترین رهبر شبکه حقانی بود.
خلیل الرحمان حقانی قبل از انتصاب بهعنوان وزیر مهاجرین، ابتدا مسئول تامین امنیت شهر کابل شد. او قبلاً فرمانده عملیاتی شبکه حقانی و در تامین مالی شبکهاش فرد بسیار مهمی بود.
در ۲۰۱۱، وزارت خزانهداری ایالات متحده او را بهعنوان “تروریست” معرفی و برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری و محاکمه او شود تا ۵ میلیون دالر جایزه تعیین کرد.
اشلی جکسون، یکی از مدیران مرکز امور گروههای مسلح که در جنوا مستقر است، گفت: «او فوقالعاده مهم بود. علاوه بر این، او پایگاه قدرت قوی در داخل حکومت داشت. ما در اوایل حکومت دیدیم که او اقداماتی را برای اعمال اقتدار بر آژانسهای سازمان ملل انجام میداد. او کاملاً خودمختار بود و اساساً کار خودش را انجام میداد.»
گریم اسمیت، مشاور ارشد گروه بینالمللی بحران گفت: “در واقع، انتصاب حقانی به این وزارتخانه در ۲۰۲۱ باعث ایجاد نگرانی در میان مقامات غربی شد. آنها از او بهعنوان فرمانده سرسخت در طول جنگ یاد میکرد و نگران بودند که وزارت مهاجرین باید به شخصیت نرمتری سپرده میشد که با سازمانهای غیردولتی به خوبی کار کند.”
اسمیت افزود، اما در داخل حکومت، حقانی فرد عملگرا (پراگماتیست) شناخته شد. او در پشت صحنه برای حضور دختران و زنان در مکاتب متوسطه و دانشگاهها لابی میکرد.”
تحلیلگران میگویند در حالی که طالبان از زمان تصاحب قدرت، محدودیتهایی را بر آزادی زنان اعمال کرده است، اما درجاتی از مقاومت داخلی، عمدتاً از سوی رهبری شبکه حقانی در زمینه ممنوعیت کامل تحصیلات عالی زنان در افغانستان وجود داشته است.
جکسون گفت: “او در شبکه حقانی یک شخصیت برجسته بود. و از دست دادن یک عضو با پست وزارتی، قدرت حقانی را کاهش خواهد داد.”
آیا حکومت تحت رهبری طالبان اختلاف دارد؟
در حالی که مسئولیت این حمله را بهسرعت داعش بر عهده گرفت، اما مقیاس و ماهیت هدف، این گمانهزنی را برانگیخت که آیا این ترور نتیجه کشمکش داخلی در حکومت تحت رهبری طالبان در افغانستان بوده است.
جکسون افزود، حملهای که یکی از اعضای ارشد طالبان و شبکه حقانی را هدف قرار میدهد، به درجهای از برنامهریزی و احتمالاً نفوذ نیاز دارد. نمیتوان خیلی راحت به سراغ شخصی مانند خلیل حقانی رفت و این کار را کرد. او مردی بود که – طبق همه گزارشها – بهشدت مسلح بود و توسط افرادی که بهشدت مسلح بودند احاطه شده بود. من فکر میکنم خیلی بعید است که او اجازه دهد غریبهها در بهطور فیزیکی نزدیک شوند.
ابراهیم باهیس، تحلیلگر گروه بینالمللی بحران، پیشنهاد کرد که زمان حمله، که در زمان شایعه اختلافات درون رهبری بر سر محدودیتهای فزاینده علیه زنان رخ داد، به گمانهزنیها در مورد درگیری داخلی طالبان دامن زد.
جکسون موافق است که در داخل حکومت تحت رهبری طالبان، پایگاههای قدرت متفاوتی وجود دارد و حقانیها «قویترین جناح با اختلاف نظر» در مورد برخی تصمیمهای اتخاذ شده توسط هیبتالله آخوندزاده، رهبر طالبان هستند.
او گفت که سراجالدین حقانی در سخنرانیهایش به اختلاف نظرها – البته با احترام – در مورد موضوعاتی مانند “اجرای اجباری برخی احکام در مناطق جنوب شرقی که حقانیها در آن نفوذ دارند” اشاره کرده است.
اما طالبان صحبت درباره شکافها را رد کرده است. رهبران ارشد طالبان، از جمله عبدالغنی برادر، معاون نخستوزیر در امور اقتصادی، در مراسم تشییع جنازه خلیل الرحمن حقانی شرکت کردند، جایی که او از “عشق و دوستی” در میان رهبران این جنبش صحبت کرد. بنا بر گزارشها، او از پیروانش خواسته است که به گفتوگوها درباره شکاف در حکومت توجه نکنند.
تحلیلگران امنیتی میگویند که حتی اگر برخی تفاوتها وجود داشته باشد، به این اندازه قابل توجه نیستند که منجر به خشونت آشکار بین جناحها شود.
اسمیت گفت: «اختلافات در داخل هر حکومتی امر عادی است و اختلافات سیاسی میان رهبران طالبان کاملاً شناخته شده است. اما در سه سال گذشته هیچ نبرد مهمی بین شخصیتهای اصلی طالبان رخ نداده است.»
جکسون موافق است.
او میگوید: «فکر نمیکنم این شکافها در این مرحله به اندازهای گسترده باشد که درگیری خشونتآمیز ایجاد کند. هیچ نشانهای وجود ندارد که طالبان به اندازهای تقسیم شده باشند که به خود حمله کند.»
او گفت در واقع، طالبان در اکثر موارد به ارایه یک جبهه متحد ادامه میدهند. او با اشاره به آخوندزاده خاطرنشان کرد: “چنان روحیه اطاعت از امیر در جنبش آنها وجود دارد که تا کنون مانع انشعاب و شکافها به درگیری خشونتآمیز شده است.”
آیا نفوذ داعش در حال گسترش است؟
با این حال، اگر داعش مسئول ترور حقانی باشد، این امر نشان میدهد که داعش – بهرغم سرکوب گسترده طالبان – همچنان نیروی قوی و تهدید امنیتی جدی برای افغانستان و منطقه است.
جکسون گفت: «این برجستهترین قتلی است که تاکنون دیدهایم و واقعاً نشان میدهد که اگر بتوانید به شخصی مانند خلیل حقانی دست پیدا کنید، در امنیت شما مشکلات جدی وجود دارد.»
گزارش نظارتی سازمان ملل در ماه جولای تخمین زد که حضور داعش در افغانستان “بهرغم از دست دادن قلمرو و پوسیدگی رهبری” از ۴ هزار به ۶ هزار جنگجو افزایش یافته است.
با این حال، تحلیلگران میگویند که حملات داعش خراسان طی سه سال گذشته روند نزولی داشته است. اسمیت میگوید: «طالبان در ماههای اول پس از آگست ۲۰۲۱ برای مهار این گروه تلاش کردند و سپس یک سری عملیاتهای هدفمند علیه رهبران داعش، آنها را محدود کرد. سطح خشونت در حال کاهش است.»
او افزود که این ترور “باید در چارچوب مبارزه داعش برای بقا در برابر دستگاه امنیتی قدرتمند طالبان دیده شود.”
با این حال، باهیس استدلال کرد که در بحبوحه “شکستهای جدی”، داعش “بسیار راهبردیتر” شده است.
او با اشاره به آزار و اذیت اقلیتهای قومی افغانستان گفت: «آنها عموماً تلاش کردهاند یا منافع خارجی مانند سفارتخانهها، هوتلها و گردشگران را هدف قرار دهند، یا رهبران ارشد و ایدیولوگهای طالبان را تعقیب کردهاند، یا به هدف قرار دادن غیرنظامیان هزاره ادامه داده اند».
در همین حال، باهیس گفت حضور بینالمللی و ظرفیت تهدیدی داعش افزایش یافته است. این گروه مسئولیت حمله به سالون کنسرت مسکو را در ماه مارچ که در آن بیش از ۱۳۰ نفر کشته شدند، بر عهده گرفت.
او گفت: “بنابراین، حتی اگر آنها در افغانستان ممکن در مضیقه باشند، از منظر بینالمللی بسیار خطرناکتر شدهاند. و کشتن رهبران ارشد طالبان تضمین میکند که آنها بهعنوان بازیگر سیاسی حتی در داخل افغانستان نیز مرتبط باقی میمانند.”
گزارش سازمان ملل در ماه جولای همچنین خاطرنشان کرد که داعش خراسان “قابلیتهای مالی و لوجستیکیاش را بهبود بخشیده و تلاشهای جذب نیرو را تشدید کرده است”. داعش خراسان همچنین به سربازگیری از درون صفوف خود طالبان مشهور است.
باهیس اظهار داشت که این حمله احتمالاً بهدلیل شکاف در تدابیر امنیتی طالبان بوده است که توسط داعش مورد استفاده قرار گرفته است.
او گفت: “این ایده که داعش بهطور کامل از افغانستان ناپدید میشود – من فکر میکنم بعید است. این چالش نسلی است که طالبان همچنان با آن روبرو خواهد شد.”
نویسنده: روچی کومار
منبع: الجزیره – Aljazeera