به‌رسمیت‌شناسی ا.ا.ا؛ حقوق، دیپلماسی و عمل‌گرایی
خبرگزاری دید: کمیته اعتبارنامه‌های سازمان ملل تاکنون سه بار (۲۰۲۱، ۲۰۲۲، ۲۰۲۳) درخواست طالبان برای تصاحب این کرسی را رد کرده است.
آیدار بوران‌غازی‌یف در مقاله‌ای بررسی می‌کند که چگونه کشورها و نهادهای بین‌المللی با مسئله به‌رسمیت‌شناسی حکومت طالبان در افغانستان مواجه شده‌اند. این به‌رسمیت‌شناسی نه به‌شکل رسمی (de jure)، بلکه دفاکتو (de facto) و از راه‌های غیرمستقیم صورت می‌گیرد.
وضعیت در سازمان ملل
کرسی افغانستان در سازمان ملل هنوز در اختیار نماینده دولت پیشین (جمهوری اسلامی افغانستان) است.
کمیته اعتبارنامه‌های سازمان ملل تاکنون سه بار (۲۰۲۱، ۲۰۲۲، ۲۰۲۳) درخواست طالبان برای تصاحب این کرسی را رد کرده است.
این تصمیم، پیامی سیاسی مبنی بر عدم مشروعیت حکومت طالبان در نظام بین‌المللی است.
تفاوت به‌رسمیت‌شناسی رسمی و غیررسمی
مقاله پنج مرحله به‌رسمیت‌شناسی رسمی را شرح می‌دهد:
۱. اعلام رسمی و علنی از سوی دولت‌ها.
۲. پذیرفتن استوارنامه از نماینده طالبان.
۳. باز کردن سفارت رسمی و تبادل دیپلمات‌ها.
۴. امضای توافق‌نامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم رسمی.
۵. رفتار تشریفاتی مانند دیدارهای رسمی در سطح عالی.
در مقابل، بسیاری از کشورها تنها سطحی از تعامل فنی، انسانی یا اقتصادی با طالبان دارند که به معنای به‌رسمیت‌شناسی نیست.
دسته‌بندی کشورهای تعامل‌کننده با طالبان
کشورهای دارای به‌رسمیت‌شناسی دفاکتو (de facto recognition):
چین: سفیر طالبان را پذیرفته و روابط اقتصادی دارد.
امارات، ترکیه، ازبیکستان: نمایندگان طالبان را پذیرفته‌اند و در حوزه اقتصادی و سیاسی تعامل دارند.
کشورهایی با همکاری فنی یا اقتصادی، بدون به‌رسمیت‌شناسی سیاسی:
ایران، روسیه، قزاقستان: با طالبان به دلایل امنیتی و منطقه‌ای تعامل می‌کنند اما رسماً به‌رسمیت نشناخته‌اند.
قزاقستان طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی حذف کرده، اما اعلام کرده که این به معنای مشروعیت سیاسی نیست.
کشورهای دارای تماس محدود فنی یا بشردوستانه:
هند، جاپان، اتحادیه اروپا: مأموریت‌های فنی دارند یا به دلایل بشری با طالبان تماس دارند، ولی به‌رسمیت نشناخته‌اند.
میانجی‌گران
قطر و عربستان؛ تلاش می‌کنند از طریق نفوذ مذهبی و دیپلماسی نرم، طالبان را وادار به اصلاح کنند. با طالبان گفت‌وگو دارند ولی هنوز مشروعیت رسمی نداده‌اند.
کشورهای مخالف سرسخت
کانادا، فرانسه، استرالیا، تاجیکستان: تعامل دیپلماتیک ندارند و مشروعیت طالبان را کاملاً رد کرده‌اند.
موضع‌گیری در قطع‌نامه‌های سازمان ملل
در دسمبر ۲۰۲۲، قطع‌نامه‌ای با ۱۱۶ رأی مثبت، طالبان را به‌خاطر نقض حقوق زنان محکوم کرد.
تنها ۱۰ کشور رأی منفی دادند (مانند روسیه و چین).
۱۷ کشور، رأی ممتنع دادند (مانند ایران، هند، پاکستان، قطر).
دیپلماسی طالبان
طالبان با بیش از ۷۰ کشور دیدارهای رسمی یا تماس‌های سطح بالا داشته‌اند.
از طریق سیاست «دیپلماسی تماس» تلاش دارند مشروعیت غیررسمی ایجاد کنند.
تمرکز طالبان بر تعامل منطقه‌ای، پروژه‌های اقتصادی، حمل‌ونقل، منابع طبیعی و تجارت فرامرزی است تا جای خالی به‌رسمیت‌شناسی رسمی را پر کنند.
نتیجه‌گیری
جهان هنوز حکومت طالبان را به‌رسمیت نشناخته، اما عمل‌گرایی و نیازهای منطقه‌ای و انسانی، موجب شکل‌گیری روابط عملی شده‌اند. طالبان در حال آزمودن الگوی جدیدی از مشروعیت هستند که نه از راه اعلام رسمی، بلکه از مسیر تعامل و همکاری‌های عملی شکل می‌گیرد. این وضعیت نوعی خاکستری میان مشروعیت کامل و انزوای کامل است.
ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: آیدار بوران‌غازی‌یف
منبع: تایمز آف سنترال آسیا – TCA