۱. تنشهای پاکستان و افغانستان
در ۹ اکتوبر ۲۰۲۵، روابط پاکستان و افغانستان بهشدت بدتر شد و درگیریهای مسلحانه تا ۱۱ اکتوبر ادامه یافت.
علت اصلی، حمایت غیررسمی طالبان از یک گروه پاکستانی مسلح است که تلاش دارد دولت پاکستان را سرنگون کند. پاکستان هشدار داد: «هیچ مصالحهای در دفاع از کشور پذیرفته نخواهد شد و هر تحریک با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد.»
طالبان در شب ۱۱–۱۲ اکتوبر عقبنشینی کردند و وزارت دفاع افغانستان اعلام کرد درگیریها پایان یافته، اما تنشها همچنان بالا باقی مانده است.
۲. ارتباط بالقوه با کودتای گرجستان
در نگاه اول، با کودتای نافرجام گرجستان در ۴ اکتوبر ۲۰۲۵ ارتباطی به نظر نمیرسد. اما تحلیلگران میگویند اگر کودتا موفق میشد، گرجستان وارد جنگ با روسیه میشد و مسیر ترانزیتی «دهلیز میانه» (Middle Corridor) مختل میشد.
در نتیجه، گشایش یک «جبهه دوم» در جنگ اوکراین در این منطقه و بیثباتی در گرجستان میتوانست ضربه جدی به منافع اقتصادی چندین کشور وارد کند.
میخائیل کاولاشویلی، رئیسجمهور گرجستان، دولت پنهان و «حزب جهانی جنگ» را مسئول بیثباتسازی این کشور دانست و گفت این نیروها کشورها را پروژهای میدانند که باید طبق منافع جهانی عمل کنند، نه طبق سیاست مستقل.
۳. نقش نیروهای جهانی و تهدید علیه سیاست مستقل کشورها
پاکستان ظرفیت بیشتری برای سیاست مستقل دارد، اما نیروهای خارجی مشابه گرجستان، تلاش میکنند این کشور را با جنگها و تنشها گرفتار کنند تا پتانسیل اقتصادی و جمعیتی خود را از دست بدهد و روابطش با چین، ترکیه و آذربایجان محدود شود.
رسانههای غربی پیش از درگیریها، پاکستان را بهدلیل جمعیت بالا و نرخ رشد بالای جمعیت سرزنش کردند.
این سیاستها نشاندهنده تلاش نیروهای جهانی برای کاهش جمعیت کشورهایی است که مستقل عمل میکنند، از طریق:
– ترویج برنامههای الجیبیتی LGBT و فمینیسم
– نوآوریهای اجتماعی که نرخ تولد را کاهش میدهند
– جنگها و انقلابها
۴. تهدیدات ترانزیتی و مسیر میانه
درگیریهای مرزی افغانستان و پاکستان فراتر از دو کشور است و پروژههای ترانزیتی مهم را تهدید میکند.
مسیر دهلیز میانه، آسیای مرکزی را به اقیانوس هند متصل میکند.
مسیرهای کلیدی شامل:
– راهآهن چین ـ قرقیزستان ـ ازبیکستان
– مسیر زمینی افغانستان ـ پاکستان ـ اقیانوس هند.
به طور «تصادفی»، به نظر میرسد برخی نیروها قصد دارند از رسیدن مسیر دهلیز میانه به اقیانوس هند از طریق ازبیکستان، افغانستان و پاکستان جلوگیری کنند. هنوز مشخص نیست چه کسی به حکومت افغانستان توصیه کرد تا قبل از مشورت با کشورهای همسایه، بهساخت کانال آبیاری قوشتپه بپردازد. این کانال که در شمال افغانستان اجرا شده، آب خود را از رودخانه آمو میگیرد ـ منبعی حیاتی برای بقای ازبیکستان ـ که بدین ترتیب «مین زمینی بالقوه» برای منازعات آبی آینده میان دو کشور ایجاد میکند. با این حال، تاشکند و کابل تاکنون توانستهاند از تشدید تنشها اجتناب کنند و همکاریهای خود را تقویت کنند.
۵. مسایل قومی و پیچیدگی مرزها
مرز افغانستان و پاکستان میراث خط دیورند است که پشتونها را تقسیم کرده و باعث پیچیدگیهای قومی شده است.
برای درک اینکه چه کسی ممکن است در نهایت پشت درگیریها و جنگها در مسیرهای ترانزیتی میان آسیای مرکزی و اقیانوس هند باشد، باید یادآور شد که پشتونها ـ که رهبری طالبان را در دست دارند ـ تنها گروه قومی تقسیمشده توسط مرز افغانستان و پاکستان نیستند.
در جنوب، قوم بلوچ زندگی میکند که در سه کشور پاکستان، ایران و افغانستان تقسیم شده است. تمام شواهد نشان میدهد که نیروهای جهانی مرتبط با همان دولت پنهان فعالانه با آنها همکاری میکنند.
۶. هماهنگی بحرانها با تحولات جهانی
افزایش فعالیتهای ارتش آزادیبخش بلوچستان BLA تقریباً همزمان با فعالیتهای انقلابی اپوزیسیون گرجستان بوده است.
هدف مشترک به نظر میرسد: مسدود کردن مسیرهای ترانزیتی از آسیای مرکزی به اقیانوس هند و حوضه آتلانتیک.
با این حال، ارتش آزادیبخش بلوچستان (BLA) همچنان یک نیروی بیثباتکننده جدی در منطقه است. ایدیولوژی آن تقریباً کاملاً مشابه حزب کارگران کردستان (PKK) است؛ سازمان تروریستی که دکترین آن با برنامه لیبرال جهانیگرا، از جمله ترویج فمینیسم و ایدههای LGBT در میان کردها، هماهنگ است. ظهور جنبشی با ایدئولوژی چپ در تقاطع سه کشور مسلمان محافظهکار ـ پاکستان، افغانستان و ایران ـ احتمالاً بدون حمایت ضمنی یا آشکار دایرههای جهانی رخ نداده است.
در مورد طالبان، نمیتوان آن را کاملاً تحت کنترل دولت پنهان دانست. با این حال، نحوه خروج دولت جو بایدن که بهشدت با همان دولت پنهان مرتبط است، از افغانستان ـ که عملاً طالبان را با انبارهای عظیم سلاح هدیه داد ـ پرسشهای جدی مطرح میکند.
۷. نتیجهگیری
ظهور گروههای مسلح، تحریک درگیریها و بیثباتسازی مسیرهای ترانزیتی، به نظر میرسد بخشی از یک برنامه هماهنگ جهانی برای محدود کردن استقلال کشورها و کنترل مسیرهای حیاتی اقتصادی باشد.
ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
ولادیمیر تسخوِدیانی
کالیبر – Caliber.AZ