خبرگزاری دید: تحلیلگران میگویند احتمال ادامه دیپلماسی میان پاکستان و افغانستان با میانجیگری کشورهای ثالث مانند چین و کشورهای خلیجفارس وجود دارد، اما درگیریهای مرزی همچنان محتمل است و ثبات منطقهای در معرض تهدید باقی میماند.
پاکستان در تلاش برای بازتعریف روابطش با طالبان افغانستان است، اما خشونتهای مرزی اخیر نشان میدهد که این آشتی شکننده است. پس از دیدارهای دیپلماتیک میان وزیر خارجه پاکستان و امیرخان متقی، وزیر خارجه حکومت طالبان، حملات مرزی شدید میان دو طرف رخ داده است. اسلامآباد اعلام کرد که بیش از ۲۰۰ نیروی طالبان را کشته و طالبان ۵۸ سرباز پاکستانی را کشتهاند. پاکستان طالبان را به پناه دادن به گروههای مسلح علیه خاکش متهم میکند و طالبان این اتهامات را رد میکند.
این تنشها مشابه رابطه پرتنش پاکستان با هند است، جایی که دو کشور یکدیگر را به حمایت از گروههای تروریستی متهم میکنند. برخی تحلیلگران معتقدند پاکستان میخواهد “نرمال جدیدی” تعریف کند که شامل پاسخ تلافیجویانه به حملات از خاک افغانستان باشد.
عامل اصلی و مسیر دیپلماسی
عامل اصلی درگیریهای مرزی تحریک طالبان پاکستان (تیتیپی) است که از ۲۰۰۷ علیه دولت پاکستان میجنگد و از نظر ایدئولوژیک با طالبان افغانستان همسوست. حملات تیتیپی پس از بازگشت طالبان به قدرت در ۲۰۲۱ افزایش یافته و قدرتهای منطقهای از جمله چین، ایران و روسیه از طالبان خواستهاند گروههایی مانند تیتیپی را مهار کنند.
تحلیلگران میگویند احتمال ادامه دیپلماسی میان پاکستان و افغانستان با میانجیگری کشورهای ثالث مانند چین و کشورهای خلیجفارس وجود دارد، اما درگیریهای مرزی همچنان محتمل است و ثبات منطقهای در معرض تهدید باقی میماند.
سیما الهی بلوچ، سفیر پیشین پاکستان و از اعضای گفتگوهای غیررسمی میان دو کشور، گفت پاکستان هنوز نتوانسته طالبان را متقاعد کند که مانع استفاده از خاک افغانستان برای حمله به پاکستان شود. او افزود: «هر دو طرف باید درک کنند که این درگیریها همکاری دوجانبه را تضعیف کرده و بر ثبات منطقهای تأثیر منفی میگذارد. چین، که بر هر دو کشور نفوذ دارد، میتواند از طریق دیپلماسی نقش میانجی را ایفا کند.»
«نرمال جدید» اسلامآباد؟
پاکستان در تلاش برای تعریف «نرمال جدید» با طالبان افغانستان است. عبدالباسط، پژوهشگر، گفت: «هر حملهای که منشأ آن افغانستان باشد، با همان شدت در خاک افغانستان پاسخ داده خواهد شد، زیرا پاکستان معتقد است طالبان افغان در چنین حملاتی نقش دارند و در نتیجه هدف مشروع بهشمار میروند.» او افزود تفاوت این رویکرد با سیاست هند در کشمیر «عدم تقارن نظامی میان پاکستان و طالبان» است و طالبان «فاقد تجهیزات و آموزش لازم در برابر ارتش حرفهای پاکستان» هستند.
عامر رضا، استاد علوم سیاسی دانشگاه پیشاور، اظهار داشت: «هرچند تعامل دیپلماتیک اجتنابناپذیر است، اما نباید انتظار پیشرفتهای بزرگ را داشت. پاکستان، با برتری آشکار در توان هوایی و تسلیحاتی، حتی در درگیری اخیر میتوانست خسارت بیشتری وارد کند، اما تا حدی خویشتنداری نشان داد.»
پس از درگیریها، وزارت خارجه پاکستان برای نخستین بار مشروعیت طالبان را زیر سوال برد و در بیانیهای خواستار «اقدامات ملموس و قابل راستیآزمایی علیه عناصر تروریستی از سوی حکومت طالبان» و تشکیل «یک دولت فراگیرتر در افغانستان» شد. بلوچ، دیپلمات سابق، گفت: «اسلامآباد صرفاً خواهان برگزاری انتخابات در افغانستان است.» باسط اما معتقد است: «اگر طالبان به نگرانیهای امنیتی مشروع پاکستان بیتوجهی کند، اسلامآباد ممکن است از گروههای ضدطالبان حمایت کند.»
عامل هند
درگیریهای اخیر همزمان با سفر امیرخان متقی به هند بود که نخستین سفر رسمی یک مقام بلندپایه طالبان به دهلینو از زمان تسلط طالبان است. این سفر با مجوز موقت شورای امنیت سازمان ملل انجام شد و متقی با وزیر خارجه هند دیدار کرد.
پاکستان همچنان هند را متهم میکند که «در ایالتهای خیبر پختونخوا و بلوچستان مشکلاتی ایجاد میکند و از طریق افغانستان به برخی گروهها کمک مالی یا اطلاعاتی میدهد»، اتهاماتی که دهلینو رد کرده است. بلوچ هشدار داد: «هیچ کشوری نمیتواند در دو جبهه جنگی بجنگد، و این در مورد پاکستان نیز صدق میکند.»
فهد نبیل، رئیس اندیشکده Geopolitical Insights، درباره رویکرد پاکستان در مورد انفجارهای کابل گفت: «اگر گروههایی از خاک افغانستان دوباره به پاکستان حمله کنند، سوال اصلی این خواهد بود که چرا مقامات پاکستانی مسئولیت حملات گذشته را برعهده نگرفتند.» او افزود: «وجه مشترک تنها در این است که هر دو کشور همسایه خود را متهم میکنند که برای افراد و گروههای تحت تحریم سازمان ملل پناهگاه امن فراهم کردهاند.»
به گفته باسط، حملات هوایی پاکستان همزمان با حضور متقی در هند، پیامی آشکار داشت: «اسلامآباد در صورت احساس تبانی میان کابل و دهلینو علیه امنیتش، در استفاده از زور تردید نخواهد کرد.»
اما او نیز مانند بلوچ، به محدودیتهای این سیاست اشاره کرد: «هیچ کشوری نمیتواند در دو جبهه وارد جنگ شود.»
باسط در پایان گفت که هنوز پرسشهای اساسی درباره اهداف واقعی اسلامآباد بیپاسخ مانده است: «هدف نهایی چیست؟ آیا این حملات میتواند طالبان افغان را وادار کند تا علیه تیتیپی اقدام کنند، یا برعکس باعث شود طالبان روابط خود را با تیتیپی مستحکمتر سازند؟
وقتی از زور استفاده میکنی، باید هدف مشخصی داشته باشی — و پرسش این است که پاکستان با این حملات هوایی دقیقاً چه میخواهد بهدست آورد؟»
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: عابد حسین
منبع: الجزیره – Aljazeera