چرا مرگومیر مادران در افغانستان درحال افزایش است
خبرگزاری دید: افغانستان امروز با بحرانی در حوزه سلامت مادران روبهروست که به هر اندازه که پزشکی است، سیاسی نیز هست. زمانی که دختران از تحصیل بالاتر از صنف ششم منع میشوند، مکاتب پرستاری و قابلگی بسته میشوند و زنان شاغل در حوزه سلامت از کار بازمیمانند، نتایج آن بهشکلی تراژیک قابل پیشبینی است.
بدون حضور نیروهای متخصص، مرگومیر زنان افغانستان – که بسیاری از آنها قابل پیشگیری بودهاند – روند صعودی به خود گرفتهاست. گزارش مکاتبهای سه داکتر که بهتازگی در نشریه لنست (The Lancet) منتشر شده، علت این بحران را نیز بهتفصیل توضیح دادهاست.
در این گزارش آمده است: «افغانستان امروز با بحرانی در حوزه سلامت مادران روبهروست که به هر اندازه که پزشکی است، سیاسی نیز هست. زمانی که دختران از تحصیل بالاتر از صنف ششم منع میشوند، مکاتب پرستاری و قابلگی بسته میشوند و زنان شاغل در حوزه سلامت از کار بازمیمانند، نتایج آن بهشکلی تراژیک قابل پیشبینی است.»
این گزارش میافزاید که تعطیلی آموزش و اشتغال زنان در حوزه سلامت تصمیمی با «پیامدهای مرگبار» است، بهویژه در جامعهای که «هنجارهای فرهنگی نیز مانع آن میشود که زنان توسط پزشکان مرد درمان شوند».
به گفته نویسندگان مقاله، از جمله آمنه انصاری از دانشکده پزشکی دانشگاه شهری نیویورک (CUNY)، نبود دسترسی به مراقبتهای اظطراری قابلگی میتواند منجر به مرگ ناشی از خونریزی، اکلامپسی، عفونت (سپسیس) و زایمانهای دشوار شود. آنان از حکومت طالبان خواستند تا در تصمیم خود مبنی بر ممنوعیت آموزش پزشکی برای زنان تجدیدنظر کند.
نظام سلامت شکننده
در سال ۲۰۲۴، «طرح نیازها و پاسخ بشردوستانه» برآورد کرد که ۱۷٫۹ میلیون نفر در افغانستان به کمکهای بهداشتی نیاز دارند. بر اساس گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان (UNHCR)، افغانستان دارای «نظام سلامت شکننده و کممنبعی است که با دسترسی نابرابر به خدمات، شیوع مکرر بیماریهای واگیردار، نیازهای برآوردهنشده در سلامت مادر و کودک، نرخ بالای سوءتغذیه و آمار بالای مرگومیر ناشی از این عوامل» روبهرو است.
این گزارش میافزاید که طبق اعلام یونیسف (UNICEF)، افغانستان یکی از بالاترین نرخهای مرگومیر مادران در جهان را دارد؛ طوریکه ۶۳۸ مادر در هر ۱۰۰ هزار تولد جان خود را از دست میدهند. این وضعیت با کمبود شدید قابلهها و کارکنان متخصص زایمان تشدید شدهاست.
مراقبتهای حداقلی پیش از زایمان
مراقبتهای دوران بارداری نیز در وضعیت بحرانی است. بر اساس مقالهای که در جنوری ۲۰۲۵ در مجله BMC Pregnancy and Childbirth منتشر شد، تنها ۶٫۲ درصد از زنان افغانستان خدمات باکیفیت مراقبتهای دوران بارداری را دریافت کردهاند.
مکاتبه مجله لنست به نتایج «پیمایش چندشاخصه افغانستان ۲۰۲۲–۲۰۲۳» اشاره دارد که نشان داد تنها ۳۶٫۳ درصد از مادران طی دو روز پس از زایمان تحت مراقبت پس از زایمان قرار گرفتهاند.
نویسندگان یادآور میشوند: «در دسامبر ۲۰۲۴، مقامات افغانستان تحصیل زنان در رشتههای علوم بهداشتی از جمله پرستاری و قابلگی را ممنوع کردند. این تصمیم، یکی از آخرین مسیرهای ممکن برای تربیت کارکنان زن متخصص را که برای بقای مادران و نوزادان حیاتیاند، مسدود کرد.»
در پی این تصمیم، بسیاری از کلینیکها تعطیل شده، تیمهای بهداشتی ویژه زنان فعالیت خود را متوقف کردهاند و سازمانهای بشردوستانه نیز بهدلیل ممانعت از اعزام کارکنان زن، خدمات مادر و نوزاد را تعلیق کردهاند.
در مکاتبهای دیگر از لنست آمدهاست که براساس دادههای یونیسف، تنها ممنوعیت تحصیل دختران در مقطع متوسطه در سال ۲۰۲۲ حدود ۵۰۰ میلیون دالر برای اقتصاد افغانستان زیان رساندهاست. به گفته آنان، اگر سه میلیون دختر از همان گروه سنی قادر به تکمیل تحصیلات متوسطه بودند، میتوانستند ۵٫۴ میلیارد دالر به اقتصاد کشور بیفزایند. این تصمیم همچنین نظام سلامت شکننده افغانستان را بیش از پیش تضعیف کرده و مسیر مشارکت زنان در خدمات درمانی را مسدود کردهاست.
چهار راهکار پیشنهادی
نویسندگان در این مقاله چهار راهبرد کلیدی را برای مقابله با بحران سلامت مادران در افغانستان پیشنهاد میکنند:
۱. لغو فوری ممنوعیت تحصیل و اشتغال زنان، بهویژه در حوزههای قابلگی و پرستاری؛
۲. حفاظت و گسترش نیروی کار زن در حوزه سلامت و بازگشایی فوری مراکز اموزشی قابلگی؛
۳. تعهد اهداکنندگان بینالمللی به غیرقابلمذاکره بودن خدمات ویژه زنان؛
۴. اتخاذ تصمیمات مبتنی بر دادهها، زیرا «ارقام، نه روایتها، میتوانند از برنامههای حمایتی پشتیبانی کرده و تخصیص منابع را هدفمند سازند».
در این گزارش تأکید شده است که فقدان دسترسی به خدمات درمانی به معنای افزایش زایمان در خانه بدون حضور متخصصان، نبود مراقبتهای اضطراری در زمان بروز عوارض، و افزایش غمانگیز مرگهای قابل پیشگیری در میان مادران و نوزادان است.
بر اساس گزارش بیبیسی در سپتامبر ۲۰۲۵، زنان افغانستان اکنون حتی «آخرین امید خود» را از دست دادهاند، زیرا طالبان دسترسی آنان به اینترنت را نیز مسدود کردهاست.
نویسندگان در پایان مینویسند: «به عنوان پزشک، باید صریح باشیم: محدودکردن فعالیت زنان در حوزه سلامت، سنت نیست؛ سیاستی است که بهای آن با جان و زندگی پرداخت میشود. بگذارید زنان افغانستان آموزش ببینند، کار کنند و در عرصه سلامت و فراتر از آن نقشآفرین باشند. سلامت مادران، بقای نوزادان و رفاه جوامع وابسته به این امر است. این تنها موضوع بهداشتی نیست؛ بحران حقوق بشری است.»
مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: دیویا گاندی
منبع: هندو – The Hindu