خبرگزاری دید: کمبود آب که نتیجه ترکیبِ مصرف نادرست منابع آبی، هدررفت گسترده آب در مسیر انتقال و رشد جمعیت است، ممکن است بهزودی کشورهای آسیای مرکزی را مجبور کند پایتختهای خود را تخلیه کنند؛ موضوعی که به گفته صابر قرباناف و الدانیز حسیناف، دو کارشناس منطقهای در موسسه نایتینگل بریتانیا، بهسرعت به یک تهدید جدی تبدیل میشود.
آنها گفتهاند کشورهای منطقه هنوز در این نقطه قرار ندارند، اما همه در مسیری حرکت میکنند که اگر فوراً برای کاهش تلفات آب یا یافتن منابع جدید اقدام نکنند، چنین تصمیمی را ناگزیر خواهد کرد.
بیشتر منابع آبی آسیای مرکزی از دو سامانه رودخانهای تامین میشود؛ سامانههایی که بهدلیل گرمایش جهانی با کاهش حجم جریان روبهرو هستند. بخش عمده آب این منطقه نیز صرف کشاورزی میشود؛ جایی که تا ۴۰ درصد از آب آبیاری «پیش از رسیدن به مزارع» از بین میرود.
قرباناف و حسیناف میگویند این وضعیت باعث شده آسیای مرکزی بیش از میزان مصرف خود آب را از دست بدهد و بسیار بیش از میانگین جهانی آب هدر دهد. نتیجه این روند، «کمبودهای روبهافزایش آب، تخریب سفرهای زیرزمینی، شوریِ خاکها و کوچک شدن تالابها» است. مرگ دریاچه آرال آشکارترین نمونه چنین پیامدهایی است، اما اکنون شهرها نیز با این تهدید مواجه شدهاند.
مصرف آب در شهرهای این منطقه بهشدت بالا و غیرقابل دوام است: در اروپا، شهروندان روزانه بهطور متوسط ۱۴۴ لیتر آب مصرف میکنند، اما در آسیای مرکزی این مقدار بسیار بیشتر است ـ و در تاشکند بهطور ویژه روزانه تا ۴۰۰ لیتر میرسد؛ بیشتر به این دلیل که مصرف آب هنوز کنتورگذاری نشده و جمعیت نیز درحال افزایش است.
این وضعیت از یک مشکل به یک بحران تبدیل شده؛ زیرا میزان آبی که از افغانستان به آسیای مرکزی میرسد بهسرعت درحال کاهش است. با تکمیل سدها و کانالهای آبی در افغانستان، حدود یکسوم جریان رود آمودریا بهجای آسیای مرکزی به سمت افغانستان منحرف خواهد شد؛ امری سودمند برای شمال افغانستان اما فاجعهبار برای آسیای مرکزی.
ناتوانی کشورهای منطقه در همکاری، کاهش مصرف و یافتن منابع جدید، «یک واکنش زنجیرهای با پیامدهای ژرف جیوپولیتیکی» ایجاد میکند. مشکلات بهداشتی و فقر در مناطق روستایی افزایش خواهد یافت و موج عظیمی از مهاجرت به شهرهای بزرگ و بهویژه پایتختها را برمیانگیزد.
این دو کارشناس از کشورهای منطقه میخواهند چهار اقدام را در دستور کار قرار دهند:
۱. افزایش بهرهوری مصرف آب
۲. فاصلهگیری از اتکای افراطی به انرژی آبی
۳. توقف ساختوسازهای آسمانخراش مسکونی در شهرهای بزرگ
۴. انتقال صنایع مبتنی بر سِمنت و زغالسنگ به خارج از شهرها برای کاهش آلودگی.
سید طاهر مجاب ـ خبرگزاری دید
پاول گوبل
ویندو اوراسیا – Window on Eurasia