حکومت‌داری طا-لبان؛ ناتوانی در مهار گروه‌های سلفی-جهادی و سرپیچی فرماندهان
ناتوانی طا-لبان در رسیدگی به چالش‌های بلندمدتی که با آن مواجه است، این گروه را در برابر مخالفت‌های داخلی در حال رشد آسیب‌پذیر می‌سازد و توانایی‌اش را برای کنترل گروه‌های سلفی-جهادی در افغانستان کاهش می‌دهد
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
یافته‌های تحقیق موسسه مطالعات جنگ روی حکومت‌داری طا-لبان در افغانستان بیان می‌کند که طا-لبان با تسلط بر افغانستان در ۲۰۲۱ به هدف اصلی خود دست یافتند، اما اکنون چنان در حالت ضعیفی ریاست می‌کنند که قادر به رسیدگی به چالش‌های بلندمدت اجتماعی-اقتصادی و امنیتی نیستند.
هبت‌الله آخوندزاده رهبر طا-لبان با گسترش قدرتش در درون این رژیم تنش‌ها را تشدید می‌کند. از طرفی هم، سیاست‌های او بحران اقتصادی این کشور را وخیم‌تر می‌سازد.
بر بنیاد این تحقیق، طا-لبان با مخالفت گروه‌های داخلی مواجه است که به قیمت تشدید نارضایتی‌های سیاسی در درازمدت، فقط می‌تواند در کوتاه‌مدت آن‌ها را سرکوب کند.
موسسه مطالعات جنگ می‌گوید که طا-لبان همچنین پناهگاه امنی برای گروه‌های سلفی-جهادی فراهم کرده که آن‌ها را کنترول نمی‌کنند و اجازه می‌دهند قدرت بگیرند. از سویی هم، اگر این گروه‌ها بخواهند در خارج از افغانستان حمله‌ای راه‌اندازی کنند، بعید است که طا-لبان بتوانند این گروه‌ها را مهار یا از انجام چنین حملات جلوگیری کنند.
ناتوانی طا-لبان در رسیدگی به چالش‌های بلندمدتی که با آن مواجه است، این گروه را در برابر مخالفت‌های داخلی در حال رشد آسیب‌پذیر می‌سازد و توانایی‌اش را برای کنترل گروه‌های سلفی-جهادی در افغانستان کاهش می‌دهد.
طبق این تحقیق، هبت‌الله آخوندزاده رهبر طا-لبان و رییس دفاکتوی حکومت، با حلقه کوچکی از رهبران مذهبی و حامیان که اغلب به آن‌ها «طالبان قندهاری» گفته می‌شود، از قندهار بر افغانستان حکومت می‌کند. [آخوندزاده] پس از تثبیت قدرت‌اش بر حکومت طا-لبان در ۲۰۲۲، مستبدتر شده و مایل است تصمیم‌های سایر رهبران را زیر پا بگذارد. آخوندزاده برای حمایت و تطبیق سیاست‌هایش در حکومت طا-لبان روی یک دسته مذهبی فوق محافظه‌کار رهبرانی که عمدتاً از قندهار هستند، متکی است.
این مطلب در ادامه می‌افزاید که اعتقادات انزواطلبانه آخوندزاده تلاش‌های گسترده‌تر رژیم برای تعامل با سایر کشورها را جهت رشد اقتصادی و نظامی تضعیف می‌کند.
این تحقیق ۳۷ صفحه‌ای بیان می‌دارد که برخی از مقامات طا-لبان با فرستادن دختران شان به مکتب‌های مخفی بی سر و صدا از دستور ممنوعیت آخوندزاده سرپیچی کرده‌اند.
بر اساس یافته‌های این تحقیق، سوءاستفاده این رژیم از بودجه دولتی برای اهداف دلخواه به جای حمایت از برنامه‌های عام‌المنفعت، مشکلات اقتصادی در بودجه را وخیم می‌کند.
تحقیق می‌افزاید که طا-لبان قادر است اعتراضات مردمی ضد رژیم را سرکوب کند، اما نیروهای امنیتی آن با تروریست‌های داخلی و گروه‌های مخالف مسلح مبارزه موثری نمی‌کنند.
این تحقیق از جبهه مقاومت ملی و جبهه آزادی افغانستان به عنوان دو گروه شورشی جدیدی یاد کرده که هنوز به دنبال تثبیت قدرت شان هستند؛ امری که می‌تواند تسلط طا-لبان بر افغانستان را تهدید کند.
فعالان جامعه مدنی و خبرنگارانی که به دست طا-لبان می‌افتند، نیز مرعوب، شکنجه و ناپدید می‌شوند.
تحقیق در ادامه می‌گوید که حکومت طا-لبان همچنین زمین‌های اقلیت‌های مذهبی و قومی را در شمال افغانستان به زور تصرف کرده‌اند که منجر به اعتراضات محلی شده است.
از سویی هم، رفتار نیروهای امنیتی طا-لبان چالش‌هایی را که آن‌ها در سرکوب مخالفان روبرو هستند، تشدید می‌کند.
در رابطه با تعامل امریکا، در این تحقیق گفته شده که تعامل دیپلماتیک ایالات متحده با طا-لبان ممکن به رفع شکاف‌های اطلاعاتی امریکا در مورد وضعیت افغانستان کمک کند، اما بعید است روی تصمیم‌گیری طا-لبان تأثیر بگذارد.
همکاری امنیتی امریکا با کشورهای همسایه افغانستان – به ویژه ازبیکستان، تاجیکستان، و پاکستان – می‌تواند به کاهش تهدید سلفی-جهادی ناشی از افغانستان کمک کند.
در ادامه آمده است که آینده حکومت طا-لبان در افغانستان به دستیابی یا از دست دادن قدرت آخوندزاده در رژیم طا-لبان بستگی دارد. این تحقیق سناریوهای زیر را بر اساس نقش آخوندزاده در تغییر محرک‌‌ها و پیامدهای آن برای افغانستان و منطقه چنین شرح داده است.
سناریوی اول: آخوندزاده رهبر طا-لبان باقی می‌ماند و کنترل خود را بر حکومت طا-لبان افزایش می‌دهد. آخوندزاده تا کنون توانسته است نارضایتی‌ها در جنبش طا-لبان را سرکوب کند. جنبش‌های ضدطا-لبان در حال حاضر نمی‌توانند بدیل حکومت آن‌ها در افغانستان شوند.
توانایی آخوندزاده برای سرکوب مخالفت‌های عمومی، جایگزینی رهبران ارشد در حکومت، رشد نیروهای امنیتی وفادار و اجرای موفقیت‌آمیز دستوراتش، همه نشان‌دهنده تقویت قدرت او بر حکومت است. کنترول آخوندزاده بر حکومت طا-لبان، حکومت را منزوی، ضعیف و طا-لبان را با چشم‌انداز محدود رشد اقتصادی و چالش‌های امنیتی روبرو می‌کند.
تداوم کنترول آخوندزاده بر طا-لبان به او این امکان را می‌دهد که سیاست‌های اجتماعی-فرهنگی افراطی را که به شدت حقوق زنان و آزادی‌های سیاسی افغانستانی‌ها را محدود می‌کند، تداوم و تقویت کند. حکومت طا-لبان با رهبری آخوندزاده هم توانایی محدود و هم تمایل ایدیولوژیک محدود برای کنترل جنبش‌های سلفی-جهادی در داخل افغانستان خواهد داشت.
سناریوی دوم: کنترول آخوندزاده بر حکومت طا-لبان در طول زمان ضعیف می‌شود. برخی از سیاست‌های آخوندزاده، مانند ممنوعیت مصرف تریاک که او در سال‌های ۲۰۲۲-۲۰۲۳ اجرا کرد، خطر تضعیف حمایت از رژیم را در میان پایگاه حمایتی سنتی در جنوب افغانستان در پی خواهد داشت. برخی در داخل این رژیم، از جمله سراج‌الدین حقانی تلاش کرده‌اند مشروعیت مذهبی و رهبری آخوندزاده را تضعیف کنند. شکست آخوندزاده در مدیریت چالش‌های داخلی و سایر چالش‌های سیاسی و اقتصادی موجود، توانایی او را برای عمل به عنوان تصمیم‌گیرنده نهایی در حکومت طا-لبان تقلیل می‌دهد. وخیم شدن جنگ داخلی طا-لبان و مسایل مربوط به فرماندهی و کنترول نشان‌دهنده تضعیف تسلط آخوندزاده بر حکومت است. ناتوانی آخوندزاده در سرکوب انتقادهای عمومی، جایگزینی رهبران ارشد طا-لبان، اجرای احکام، یا توسعه نیروهای امنیتی خودش نیز نشان‌دهنده تضعیف قدرت او بر حکومت است. افزایش درگیری‌های داخلی در درون طا-لبان توانایی حکومت را برای کنترل گروه‌های سلفی-جهادی و مخالفان کاهش می‌دهد. بحران اقتصادی در افغانستان ادامه و در نتیجه مهاجرت از این کشور ادامه خواهد یافت.
تضعیف کنترول آخوندزاده بر حکومت طا-لبان، توانایی او را در اجرای احکامش تضعیف و منجر به شکسته شدن سیاست‌های طا-لبان می‌شود. تی‌تی‌پی به حملات خود در پاکستان ادامه خواهد داد.
سناریو سوم: یک رهبر جدید جایگزین آخوندزاده در گروه طا-لبان می‌شود. جایگزینی آخوندزاده بدون بروز شکاف در جنبش طا-لبان نیازمند همکاری میان بلندپایه‌ترین رهبران طا-لبان مانند عبدالغنی برادر، محمد یعقوب و سراج الدین حقانی است. این امر همچنین نیازمند رضایت یا حمایت رهبران مذهبی ارشد طا-لبان است. همکاری میان این رهبران به دلیل رقابت و بی‌اعتمادی گذشته در میان آن‌ها دشوار است، اما هنوز هم پذیرفتنی است. یعقوب و سراج‌الدین قبلاً در کمپین‌های خود در انتقاد از آخوندزاده همکاری داشتند که نشان می‌دهد آن‌ها ممکن تا حدی بر بی‌اعتمادی و رقابت غلبه کنند. آن‌ها احتمالاً توافق بر سر یک رهبر جدید را بسیار دشوارتر خواهند یافت. کمپین‌های هماهنگ در میان رهبران ارشد طا-لبان علیه آخوندزاده و درخواست رهبری مذهبی طا-لبان برای یک رهبر جدید بدین معنا خواهد بود که آخوندزاده با فشار جدی برای استعفا مواجه خواهد شد. در صورتی که رهبر جدید طا-لبان با حمایت گسترده‌تر و دیدگاه‌های افراطی کم‌تر به قدرت برسد، حکومت طا-لبان تا حدودی قوی‌تر و در سطح بین‌المللی کم‌تر منزوی خواهد بود و رشد اقتصادی خواهد داشت. این حکومت همچنان اقتدارگرا خواهد بود، اما می‌تواند برخی از سیاست‌های آخوندزاده، به‌ویژه در مورد آموزش دختران را لغو کند. حکومت قوی‌تر و کم‌تر منزوی طا-لبان،
توانایی بیشتری برای کنترول گروه‌های سلفی‌جهادی خواهد داشت، اما همچنان پرسش‌هایی در مورد تمایل آن‌ها برای انجام این کار مطرح است. ارتباط القاعده با طا-لبان ادامه می‌یابد و رهبران چندین جناح و یک پناهگاه امن تحت رهبری جدید طا-لبان حفظ خواهد شد.
