۲۰۲۳ میلادی؛ وضعیت و تحولات جنوب آسیا

سال ۲۰۲۳ برای جنوب آسیا سالی پر حادثه بوده است. بسیاری از رهبران منطقه خود را برای انتخابات امسال یا سال آینده آماده می‌کردند که منجر به انبوهی از کمپاین‌ها و فعالیت‌های انتخاباتی شد. در میان این تحولات سیاسی، منطقه همچنان با چالش‌هایی از بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی گرفته تا بحران‌های انسانی مواجه بود.

یک پیشرفت برجسته، صعود هند به عنوان قدرت بزرگ جهانی بوده است. از تبدیل شدن به اولین کشوری که یک فضاپیما را در نزدیکی قطب جنوبی ماه تحت مأموریت Chandrayaan-3 فرود آورد و داشتن ریاست G-20 که به تازگی به پایان رسیده است. مشارکت رو به رشد اقتصادی، سیاسی و حتا فناوری هند با ایالات متحده، جایگاه رو به رشد این کشور را در صحنه جهانی در طول سال آشکار کرد.

در جبهه اقتصادی، کشورهای آسیای جنوبی مسیرهای اقتصادی متفاوتی را دنبال کرده‌اند; نمادی از این واقعیت است که این منطقه کم‌ترین ادغام را در جهان دارد. به عنوان مثال، هند رشد چشم‌گیری را نشان داد و تولید ناخالص داخلی‌اش ۷ درصد افزایش یافت. در مقابل، پاکستان که هنوز از ویرانی اقتصادی ناشی از سیل شدید در سال ۲۰۲۲ به خود می‌پیچد، از صندوق بین‌المللی پول کمک گرفت و تلاش کرده است تا بدهی خود را با طلبکاران بازسازی کند.

در سریلانکا رییس‌ جمهور رانیل ویکرمسینگه به دنبال نکول بدهی این کشور و بحران اقتصادی شدید در سال ۲۰۲۲ که منجر به جابجایی برادران راجاپاکسا از قدرت شد، درجه‌ای از وضعیت عادی را دوباره برقرار کرد. با این وجود، این تثبیت نیازمند اجرای چندین اصلاحات ساختاری اقتصادی دشوار بود که پیش‌نیازهای دریافت کمک‌های مالی حیاتی از صندوق بین‌المللی پول است.

نیپال با مشکلات اقتصادی مواجه و وارد اولین رکود اقتصادی خود در بیش از شش دهه شد. نارضایتی عمومی از مشکلات اقتصادی فزاینده کشور با افشای رسوایی‌های بزرگ فساد تشدید شد. موردی که در آن مقامات بلندپایه به طور متقلبانه به شهروندان نیپالی به عنوان پناهجویان بوتانی برای اسکان مجدد در ایالات متحده گواهی دادند. از نظر سیاسی، پوشپا کمال دهال نخست‌وزیر، در ماه مارچ پس از از دست دادن حمایت شرکای سابق ایتلاف و تشکیل ایتلاف با کانگرس نیپالی، رأی اعتماد گرفت. در ماه نوامبر نیپال همچنین اولین کشور در جنوب آسیا شد که ثبت ازدواج همجنس‌گرایان را آغاز کرد. بر اساس حکم دادگاه عالی در ماه جون ازدواج جداگانه برای اقلیت‌های جنسی و زوج‌های غیرسنتی ثبت شد.

تنش‌های اجتماعی و ناآرامی‌های داخلی همچنان آسیای جنوبی را به چالش می‌کشد. در هند، تغییر به سمت یک ایدیولوژی هندوتوای راستگرا و ملی.گرایانه، حقوق اقلیت‌های مذهبی را از بین می‌برد و بافت تاریخی سکولار آن را تضعیف می‌کند. در سال ۲۰۲۳، درگیری‌های قومی در ایالت مانیپور در شمال شرق رخ داد. تنش‌ها از آن زمان تا کنون ادامه داشته است.

دخالت احتمالی مقامات هندی در ترور فراقانونی با هدف قرار دادن جدایی‌طلبان سیک در خارج با بی‌توجهی تقریباً بی‌ملاحظه به پیامدهای دیپلماتیک در سال ۲۰۲۳ به منصه ظهور رسید. ترور یک شهروند کانادایی مرتبط با جنبش خلستان منجر به اختلاف دیپلماتیک جدی بین هند و کانادا شد. متعاقباً، دولت ایالات متحده طرح ادعایی مربوط به هند را برای ترور گورپاتوانت سینگ پانون، فعال سیک با تابعیت دوگانه امریکایی-کانادایی در خاک امریکا فاش کرد و یک شهروند هندی مرتبط با این توطئه را متهم کرد. با این حال، هر دو کشور با توجه به مشارکت قوی جیوپولیتیکی و امنیتی، رویکرد محتاطانه‌ای را اتخاذ کردند.

مشکلات پاکستان با تروریزم در سال ۲۰۲۳ بدتر شد و با تسخیر قدرت توسط طا-لبان افغانستان و فروپاشی آتش‌بس با تحریک طا-لبان پاکستان (TTP) تشدید شد. افزایش خشونت‌ها، به‌ویژه در ایالت‌های هم مرز با افغانستان، به دلیل حمایت ادعایی طا-لبان و پناه‌ دادن به تحریک طا-لبان پاکستان ادامه یافت. در پاسخ، پاکستان اعلام کرد که قصد دارد بیش از ۱٫۷ میلیون مهاجر غیرقانونی افغانستان را با اشاره به دست داشتن آن‌ها در حملات متعدد، از جمله بمب‌گذاری‌های انتحاری، اخراج کند.

اخراج مهاجران افغانستان باعث ایجاد یک بحران انسانی گسترده و تشدید تنش بین اسلام‌آباد و کابل شد.

در همین حال، رژیم طا-لبان در افغانستان در سال ۲۰۲۳ به سیاست‌های واپس‌گرایانه اجتماعی خود ادامه داد، به ویژه زنان و دختران را از تحصیلات عالی و نیروی کار حرفه‌ای بر خلاف تعهدات قبلی‌شان محدود کرد.

برای بسیاری از کشورهای جنوب آسیا، سال ۲۰۲۳ تحت سلطه انتخابات یا تبلیغات بود، زیرا سال انتخابات یا سال ماقبل از انتخابات بود. در انتخابات ریاست جمهوری مالدیو به تاریخ ۳۰ سپتمبر، محمد مویزو از مجمع ملی خلق (PNC)، در ایتلاف با حزب مترقی مالدیو (PPM)، بر ابراهیم محمد سلیح از حزب دموکراتیک مالدیو (MDP) پیروز شد.

کمپاین مویزو که به طور قابل توجهی تحت تأثیر جنبش «India out» که توسط عبدالله یمین عبدالقیوم رییس جمهور سابق آغاز شده بود، بر مخالفت با تبعیت مالدیو از هند و پذیرش حضور نظامی هند توسط دولت سلیح متمرکز بود (شایان ذکر است که صداقت این کمپاین مشکوک است). خود یمین، کاندیدای اصلی PPM-PNC، از سوی دادگاه عالی به دلیل محکومیت به پولشویی از شرکت در رقابت منع شد.

در بوتان، اولین دور انتخابات مجلس ملی در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۳ برگزار شد. این انتخابات به دور دوم بین حزب دموکراتیک خلق‌ها (PDP) و حزب تندرل بوتان (BTP) که برای ۹ جنوری ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده است، به اوج خود می‌رسد.

انتخابات عمومی در بنگلادیش برای ۷ جنوری ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده است. یکپارچگی این انتخابات به دلیل اتهامات علیه شیخ حسینه نخست‌وزیر و اتحادیه عوامی مبنی بر سرکوب حزب ملی بنگلادیش (BNP) اپوزیسیون تحت نظارت است. حزب ملی بنگلادیش BNP به رهبری خالد ضیا رهبر بیمار از خودداری دولت از بازگرداندن سیستم دولت موقت که حسینه در سال ۲۰۱۱ آن را لغو کرد، انتقاد کرده است.

در پاکستان، انتخاباتی که ابتدا برای سال ۲۰۲۳ برنامه ریزی شده بود، به فبروری ۲۰۲۴ موکول شد. دولت موقت به رهبری انوار الحق کاکر جانشین شهباز شریف بر انتخابات نظارت خواهد کرد. تنش‌های سیاسی از زمانی که نخست وزیر عمران خان در اپریل ۲۰۲۲ با رای عدم اعتماد پارلمان، از دست دادن حمایت ایتلاف سابق خود و شکاف با ارتش بانفوذ کشور از قدرت برکنار شد، بالا بوده است.

به‌رغم این چالش‌ها و مسایل حقوقی، به‌ویژه به دلیل ادعای فروش غیرقانونی هدایای دولتی در دوران نخست‌وزیری، خان برای بازگشت سیاسی تلاش کرده است. حزب او، تحریک انصاف پاکستان (PTI)، پس از حمله هوادارانش به تأسیسات نظامی و دولتی در ۹ می به خاطر اعتراض به بازداشت خان در اوایل همان ماه، سرکوب شدیدی را تجربه کرد. خان در تاریخ ۵ اگست به دلیل اتهامات فوق الذکر به سه سال زندان محکوم شد.

انتخابات عمومی هند که قرار است ۵۴۳ عضو «لوک سبها» را انتخاب کند، در سال ۲۰۲۴ و به احتمال زیاد بین اپریل تا می برگزار خواهد شد. در حال حاضر، دورنمای نخست وزیر مودی و حزب او بهاراتیا جاناتا (BJP) امیدوارکننده به نظر می‌رسد. به‌ رغم تلاش‌های قابل توجه راهول گاندی و کنگره ملی هند برای مخالفت جدی، نتایج مجمع قانون‌گذاری ایالتی اخیر در ایالت‌های بزرگ، مانند راجستان نشان می‌دهد که محبوبیت مودی در سراسر کشور کاهش نیافته است. اگر ب‌جی‌پی BJP در سال ۲۰۲۴ برنده شود، مودی اولین نخست وزیر هند پس از جواهر لعل نهرو خواهد بود که برای سومین دوره انتخاب می‌شود.

نارندرا مودی نه تنها در داخل کشور، بلکه در سطح بین‌المللی نیز شخصیتی متحول کننده بوده است. در طول دوران تصدی او، هند به طور حتم نقش یک قدرت بزرگ جهانی را بازی کرده است. این تغییر با سرمایه‌گذاری قابل توجه واشنگتن روی دهلی نو به عنوان بخشی از استراتژی هند و اقیانوس آرام با هدف مقابله با تهدیدی که ایالات متحده چالش چین علیه نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین می‌بیند، تکمیل می‌شود.

حمایت هند از این تلاش‌ها ناشی از تنش‌هایش با چین در امتداد مرز مورد مناقشه هیمالیا و ناراحتی شدید هند از نفوذ دیپلماتیک و تجاری رو به رشد پکن در جنوب آسیا و منطقه اقیانوس هند است.

به‌رغم چالش‌هایی مانند نارضایتی ایالات متحده از موضع خنثای هند در مورد تهاجم روسیه به اوکراین (موقعیتی که تحت تأثیر روسیه به عنوان تامین‌کننده اصلی تسلیحات به هند است)، مسیر کلی این مشارکت بسیار مثبت است، که از استقبال گرم مودی در طول سفر دولتی‌اش مشهود است. مشارکت ایالات متحده و هند با عضویت متقابل در گروه کواد Quad که شامل جاپان و آسترالیا نیز می‌شود، تقویت می‌شود. هدف این بلوک مقابله با چین است.

فراتر از روابط با ایالات متحده، هند در حال گسترش روابط جهانی، تقویت مشارکت با فرانسه، افزایش تعامل تجاری با کشورهای ثروتمند خلیج فارس و لابی فعالانه برای یک کرسی دایمی در شورای امنیت سازمان ملل است. هند پس از مدت‌ها کنار گذاشتن پارادایم‌های قدیمی سیاست خارجی عدم تعهد، اکنون خود را به عنوان یک قدرت بزرگ نشان می‌دهد.

با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۴، تأثیر صعود هند بر پویایی جیوپولیتیک آسیای جنوبی و جهان گسترده‌تر، پیشرفت قابل توجهی خواهد بود.