دیپلماسی سدسازی هند در افغانستان؛ زنگ هشدار در پاکستان

خبرگزاری دید: در صورت اجرایی‌شدن، سد پیشنهادی بر روی رودخانه کنر جریان آب به پاکستان را کنترل خواهد کرد. این موضوع می‌تواند ضربه‌ای دیگر به پاکستان وارد کند، به‌ویژه پس از آنکه هند در ماه می امسال، در پی یک حمله تروریستی در پهلگام، جامو و کشمیر، اجرای پیمان آب‌های سند (IWT) با پاکستان را متوقف کرد.

هند متعهد شده است از افغانستان در زمینه توسعه پروژه‌های برق‌آبی پشتیبانی کند؛ حرکتی که مرحله‌ای جدید در تعاملات دوجانبه میان دو کشور را نشان می‌دهد.

تعهد هند که هم جنبه توسعه‌ای و هم راهبردی دارد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، به‌ویژه در شرایطی که افغانستان قصد ساخت سدی بر روی رودخانه کنر دارد؛ رودی که به پاکستان می‌ریزد.

در پاسخ به پرسشی درباره احتمال مشارکت هند در پروژه رودخانه کنر، رندیر جیسوال، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، روز پنجشنبه با اشاره به بیانیه مشترک اخیر میان وزرای خارجه دو کشور، اعلام کرد که هند برای همکاری در این زمینه آمادگی دارد.

در صورت اجرایی‌شدن، سد پیشنهادی بر روی رودخانه کنر جریان آب به پاکستان را کنترل خواهد کرد. این موضوع می‌تواند ضربه‌ای دیگر به پاکستان وارد کند، به‌ویژه پس از آنکه هند در ماه می امسال، در پی یک حمله تروریستی در پهلگام، جامو و کشمیر، اجرای پیمان آب‌های سند (IWT) با پاکستان را متوقف کرد.

این موضوع برای پاکستان چه معنایی دارد؟
رودخانه کنر بخشی از حوضه رودخانه کابل است که یکی از پنج حوضه اصلی رودخانه‌های افغانستان به‌شمار می‌رود. این رودخانه در پاکستان به‌نام رودخانه چترال شناخته می‌شود و سپس پس از عبور از افغانستان دوباره وارد پاکستان می‌شود و به رودخانه اصلی کابل می‌پیوندد.

بنابراین پاکستان نه تنها در مورد رودخانه کنر، بلکه در کل حوضه رودخانه کابل، هم مقام آبریز بالادست و هم پایین‌دست را دارد.

پاکستان بارها نگرانی خود را اعلام کرده است که ساخت سد بر روی رودخانه کنر یا کابل می‌تواند دسترسی به آب در پایین‌دست، به ویژه در ولایت‌های شمال‌غربی، را کاهش دهد.

این نگرانی‌ها با توقف اخیر پیمان آب‌های سند توسط هند شدت یافته است. با تعلیق این پیمان، هند دیگر ملزم به اطلاع‌رسانی به پاکستان پیش از تغییر جریان آب یا توسعه پروژه‌های جدید برق‌آبی نیست.

این تغییر به هند اجازه داده است پروژه‌های بزرگ ذخیره‌سازی آب را که پیش‌تر بر اساس پیمان مجاز نبود، اجرا کند.

زمانی که افغانستان قصد ساخت سد در حوضه رودخانه کابل را داشت، پاکستان از طریق کانال‌های رسمی نگرانی خود را اعلام کرده بود. پاکستان ادعا کرده بود که کاهش جریان آب در پایین‌دست می‌تواند بر آبیاری و تولید برق در ولایت خیبر پختونخوا تأثیر بگذارد.

ابهای کومار سینگ، رئیس انجمن ملی برق‌آبی، می‌گوید: «برای پاکستان، نگرانی‌ها مشابه حالت تعلیق پیمان سند IWT است. پروژه رودخانه کنر می‌تواند بر جریان آب به پاکستان تأثیر بگذارد و همچنین بخش کشاورزی آن را تحت تأثیر قرار دهد. با توجه به این‌که افغانستان و پاکستان قرارداد تقسیم آب ندارند، این پروژه بدون مانع می‌تواند اجرا شود، اما باید دید پاکستان چگونه با زیرساخت‌های برنامه‌ریزی‌شده مقابله می‌کند. این پروژه‌ها بلندمدت هستند و تکمیل آن‌ها بین ۱۰ تا ۱۵ سال طول می‌کشد.»

تاریخچه حمایت هند از برنامه‌های برق‌آبی افغانستان طولانی است. علاوه بر سد سلما، هند همچنین ساخت سد شاه‌توت نزدیک کابل را در جنوری ۲۰۲۱ اعلام کرده بود. در جون ۲۰۲۲، هند تیم فنی به افغانستان فرستاد تا وضعیت پروژه‌های تحت حمایت هند را بررسی کند.

شرکت Wapcos Ltd، یک نهاد دولتی تحت وزارت منابع آب هند، طی سال‌ها در چندین ولایت افغانستان پشتیبانی مهندسی و مطالعات امکان‌سنجی ارائه کرده است.

علاوه بر اعمال فشار غیرمستقیم بر پاکستان، حمایت هند از پروژه‌های کلیدی زیرساختی در افغانستان اهمیت جیوپولیتیکی دارد.

هند همچنین تلاش می‌کند نفوذ رو‌به‌رشد چین در افغانستان، به ویژه در بخش زیرساخت‌ها پس از به قدرت رسیدن حکومت جدید در ۲۰۲۱، را مهار کند.

این موضوع چگونه در چارچوب دیپلماسی برق‌آبی گسترده‌تر هند قرار می‌گیرد؟
هند در توسعه چندین پروژه برق‌آبی در نپال، شامل پروژه‌های آرون-۳(۹۰۰ مگاوات)، کارنالی(۹۰۰ مگاوات) و ویست ستی(۷۵۰ مگاوات) مشارکت دارد.

همکاری دوجانبه در زمینه برق‌آبی میان هند و بوتان به سال ۱۹۶۱ و امضای توافق‌نامه جلدهکه Jaldhaka بازمی‌گردد. هند همچنین اولین پروژه بزرگ برق‌آبی بوتان به ظرفیت ۳۳۶ مگاوات را با ۶۰٪ کمک بلاعوض و ۴۰٪ وام به‌طور کامل تأمین مالی کرد. پروژه‌های دیگری نیز دنبال شد که یکی از موفق‌ترین نمونه‌های مشارکت در اشتراک انرژی را ایجاد کرد.

سینگ می‌گوید: «هند با تجربه ساخت پروژه‌های بزرگ برق‌آبی و سدها، حتی در مناطق سخت، به خوبی قادر است از برنامه‌های برق‌آبی افغانستان حمایت کند. علاوه بر این، پروژه پیشنهادی نیازمند سرمایه‌گذاری کلان است و در صورت مشارکت هند، احتمالاً بخش اعظم پروژه باید توسط هند تأمین مالی شود.»

مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: ریتوراج بارواه
منبع: منت – livemint.com