سیاست جدید تنوعبخشی تجاری افغانستان؛ فرصتی برای روسیه، هند و ایران
خبرگزاری دید: با وجود دشواریهای عملی، رهایی از وابستگی تاریخی به پاکستان ممکن است. در صورتی که روابط دو کشور بهطور چشمگیری بهبود یابد، احتمال بازگشت بخشی از تعاملات تجاری وجود دارد؛ با این حال، در شرایط کنونی، سه کشور روسیه، هند و ایران – بهعنوان ارکان اصلی دهلیز حملونقل بینالمللی شمال–جنوب (NSTC) – میتوانند نقش مهمی در حمایت از افغانستان ایفا کنند.
معاون نخستوزیر اقتصادی افغانستان اعلام کردهاست که این کشور در پی تنوعبخشی به مسیرها و شرکای تجاری خود و کاهش وابستگی به پاکستان است. وی تأکید کرده که اسلامآباد در گذشته بارها از تجارت بهعنوان ابزاری سیاسی استفاده کرده و حتی کیفیت پایین داروهای صادرشده از پاکستان نیز نگرانیهایی به همراه داشتهاست. بر همین اساس، حکومت طالبان افغانستان تصمیم گرفته است دیگر با تاجران و شرکتهایی که همچنان با پاکستان همکاری دارند، وارد تعامل نشود. این تصمیم، نشانگر فوریت و جدیت سیاست جدید کابل در حوزه تجارت خارجی است.
با وجود دشواریهای عملی، رهایی از وابستگی تاریخی به پاکستان ممکن است. در صورتی که روابط دو کشور بهطور چشمگیری بهبود یابد، احتمال بازگشت بخشی از تعاملات تجاری وجود دارد؛ با این حال، در شرایط کنونی، سه کشور روسیه، هند و ایران – بهعنوان ارکان اصلی دهلیز حملونقل بینالمللی شمال–جنوب (NSTC) – میتوانند نقش مهمی در حمایت از افغانستان ایفا کنند.
روسیه نخستین کشوری بود که حکومت طالبان را بهطور رسمی بهرسمیت شناخت. هند نیز بهتازگی سفارت خود در کابل را بازگشایی کردهاست و ایران میزبان دومین جمعیت بزرگ پناهندگان افغانستان در جهان است. این سه کشور در نتیجه، منافع مشترکی در تقویت ثبات و توسعه افغانستان دارند.
این همکاری تنها محدود به ملاحظات اقتصادی و انسانی نیست، بلکه ابعاد راهبردی نیز دارد.
روسیه تمایل دارد جایگزین صادرات پاکستان به افغانستان شود و از این مسیر تجارت خود را متنوع کند. هند در پی تقویت حاکمیت افغانستان است تا از وابستگی احتمالی این کشور به پاکستان در آینده جلوگیری کند. در همین حال، ایران ایجاد یک مسیر ترانزیتی از طریق خاک افغانستان را در چارچوب طرحهای منطقهای خود برای اتصال به جمهوریهای آسیای مرکزی و چین دنبال میکند.
در این میان، بُعدی مرتبط با ایالات متحده آمریکا نیز وجود دارد. هیچیک از سه کشور یادشده از احتمال بازگشت نیروهای آمریکایی به پایگاه بگرام از مسیر همکاری با پاکستان خرسند نیستند، زیرا چنین اقدامی میتواند موازنه نظامی و جیوپولیتیکی منطقه را برهم بزند. علاوه بر این، گزارش اخیر فایننشال تایمز درباره پیشنهاد پاکستان برای استفاده آمریکا از یکی از بنادرش و نیز اتهام طالبان مبنی بر اجازه پرواز پهپادهای آمریکایی در حریم هوایی پاکستان، نگرانیهای بیشتری ایجاد کردهاست.
در همین راستا، تصمیم اخیر واشنگتن مبنی بر اعطای معافیت ششماهه تحریمهای بندر چابهار به هند نیز اهمیت دارد؛ اقدامی که عملاً مسیر تجارت هند با افغانستان از طریق ایران را تسهیل میکند. تحلیلگران این اقدام را تلاشی از سوی آمریکا برای تشویق هند به امضای توافق تجاری با واشنگتن میدانند؛ زیرا در غیر این صورت، تحریمهای ثانویه آمریکا میتواند مانع تجارت هند و افغانستان شود و در نتیجه، برنامه هند برای تقویت استقلال افغانستان در برابر پاکستان را تضعیف کند.
با این حال، نزدیکی مجدد آمریکا و پاکستان میتواند مقدمه بازگشت واشنگتن به عرصه جیوپولیتیکی آسیای جنوبی و مرکزی باشد؛ موضوعی که با منافع روسیه، هند و ایران در تضاد است. همین مسئله انگیزهای مشترک برای این سه کشور ایجاد کرده تا از طریق همکاری اقتصادی و انسانی با افغانستان، بهصورت غیرمستقیم در برابر نقشآفرینی جدید پاکستان واکنش نشان دهند.
در چارچوب این رویکرد، سه کشور میتوانند در فرآیند تنوعبخشی تجاری افغانستان از پاکستان مشارکت کنند. این همکاری میتواند شامل ارائه یارانه به صادرات، افزایش کمکهای بشردوستانه و سرمایهگذاری در زیرساختهای ترانزیتی افغانستان باشد. انتظار میرود این همکاری در ابتدا بهصورت دوجانبه انجام شود، اما احتمال دارد در دیدار آتی رؤسایجمهور روسیه و هند، زمینه هماهنگی مشترک روسی–هندی فراهم شود و سپس با پیوستن ایران، این روند در قالب رسمی «دهلیز شمال–جنوب» نهادینه گردد.
در گام بعدی، این همکاری میتواند به توسعه روابط مالی، بانکی و امنیتی سه کشور با افغانستان منجر شود. به این ترتیب، سیاست جدید تجاری افغانستان فرصتی استراتژیک برای کابل و همچنین برای روسیه، هند و ایران فراهم میآورد؛ مشروط بر اینکه اراده سیاسی لازم برای اجرای آن وجود داشته باشد.
بدیهی است که پاکستان از چنین روندی خرسند نخواهد بود، اما نمیتواند اعتراض معتبری مطرح کند؛ زیرا همکاریهای اقتصادی و کمکهای بشردوستانه سه کشور به افغانستان ماهیتی غیرسیاسی و مشروع دارد. در نهایت، هرچه تنش میان کابل و اسلامآباد ادامه یابد — و تا زمانی که این اختلافات به درگیری نظامی مستقیم با حمایت خارجی منجر نشود — افغانستان با کاهش وابستگی اقتصادی به پاکستان، بهتدریج از استقلال و حاکمیت اقتصادی بیشتری برخوردار خواهد شد.
مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: اندرو کوریبکو
منبع: وویس مدیا گلوبل – Voicemedia .global