از توافق تا روند دوحه؛مسئولیت وضعیت کنونی افغانستان به دوش آمریکا و ملل‌متحد است
مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: با وجود تحریم‌ها و انزوای بین‌المللی، طالبان هیچ گونه نرمشی در رفتار خود نشان نداده‌اند. در نتیجه، مردم افغانستان رنج می‌کشند و صلح در افغانستان فقط یک رویا است. مسئولیت اصلی این وضعیت بر عهده جامعه بین‌المللی، به‌ویژه ایالات متحده و سازمان ملل‌متحد است.
از اگست ۲۰۲۱ به اینسو، طالبان پس از سرنگونی دولت اشرف‌غنی، رئیس‌جمهور تحت حمایت غرب، حاکمان دفاکتوی افغانستان بودند. تسلط طالبان بر کابل نیز نتیجه خروج عجولانه نیروهای امریکایی و متحدانش از افغانستان بود. از آن زمان، این کشور به دلیل موضع سخت‌گیرانه طالبان مبنی بر عدم تشکیل دولت فراگیر که از همه گروه‌ها نمایندگی کند و تحریم‌ها علیه این گروه برداشته شود، در آشوب و بحران انسانی قرار گرفته است.
با وجود تحریم‌ها و انزوای بین‌المللی، طالبان هیچ گونه نرمشی در رفتار خود نشان نداده‌اند. در نتیجه، مردم افغانستان رنج می‌کشند و صلح در افغانستان فقط یک رویا است. مسئولیت اصلی این وضعیت بر عهده جامعه بین‌المللی، به‌ویژه ایالات متحده و سازمان ملل‌متحد است.
در فبروری ۲۰۲۰، دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت امریکا، پس از تقریباً دو دهه جنگ علیه طالبان، “توافق‌نامه آوردن صلح به افغانستان” را با این گروه امضا کرد. در جریان مذاکرات، حکومت غنی کاملاً به حاشیه رفت.
توافق دوحه شامل چهار بخش بود: آتش‌بس جامع و دائمی، تعهد به عدم استفاده از خاک افغانستان توسط هیچ گروهی علیه آمریکا و متحدانش، خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان و مذاکرات بین‌الافغانی. پس از توافق، آمریکا و متحدانش ناگهان این کشور را ترک کردند و طالبان به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکردند.
چهار سال پس از توافق، دو طرف یکدیگر را به عدم انجام تعهدات شان متهم می‌کنند. در این بازی سرزنش، این مردم افغانستان هستند که در آرزوی صلح همچنان رنج می‌کشند.
در نتیجه، بر اساس گزارش یونسکو، ۲.۵ میلیون نفر در افغانستان از تحصیل بازمانده‌اند که ۸۰ درصد از آن‌ها دختران و زنان مکتبی هستند. با این وجود، سرنوشت آن‌ها همچنان نامعلوم باقی مانده و طالبان قصدی برای بازگشایی مکتب‌های متوسطه به روی دختران در آینده قابل پیش‌بینی ندارند.
ایالات متحده و متحدانش برای تحت فشار قرار دادن طالبان جهت عمل به تعهدات طبق توافق‌نامه دوحه، آن‌ها را تحریم کرد. اما طالبان حتی یک اینچ هم تغییری به‌وجود نیاورد. در عوض، طالبان به‌طور غیرمستقیم از کمک‌های مالی ایالات متحده نفع می‌برند.
پس از اشتباه فاجعه‌آمیز واشنگتن در کنار گذاشتن و به حاشیه راندن سایر ذینفعان در مذاکرات دوحه، اکنون سازمان ملل متحد نیز در همین مسیر روان است.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، روند دوحه در مورد افغانستان را آغاز کرد و ریاست دو نشست اول آن را در ماه می ۲۰۲۳ و فبروری ۲۰۲۴ بر عهده داشت. انگیزه اصلی پشت این ابتکار، ایجاد فرآیندی برای مشارکت طالبان در گفت‌وگوی جهانی است.
دعوت از طالبان به عنوان تنها طرف از افغانستان در سومین نشست دوحه، تکرار اشتباه مذاکرات دوحه و توافق‌نامه ۲۰۲۰ دوحه بین طالبان و واشنگتن است.
سازمان ملل‌متحد گروه‌های دیگر را از شرکت مستقیم در این نشست‌ها محروم کرد و به طور غیرمستقیم به طالبان آنچه را که از زمان گرفتن کنترل کابل در تابستان ۲۰۲۱ آرزوی آن را داشتند، داد: یعنی نماینده انحصاری افغانستان.
با این همه، رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل، در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از این نشست گفت که مسائل زنان و جامعه‌مدنی افغانستان در دیدار با هیئت طالبان مطرح شد. البته، نماینده ارشد این گروه هیچ تعهدی در این راستا نداد.
به طور حتم، طالبان برنده آشکار این دور مذاکرات بودند، اما اعتبار این روند خدشه‌دار شد، زیرا آن‌ها به اندازه کافی در مورد مشکلات مردم افغانستان، از جمله زنان و دختران بحث نکردند. طالبان برای ابراز نگرانی‌‌شان در قبال تحریم‌ها و وجوه مسدود شده در این نشست حضور یافتند.
ایالات متحده و جامعه جهانی به طور مکرر متوجه این موضوع نشده‌اند که تعامل به تنهای با طالبان نتایجی به همراه نخواهد داشت. نشستن بر سر میز با طالبان بر اساس شرایط آن‌ها و کنار گذاشتن سایر جناح‌ها در مذاکرات، خود ویران‌گر است. این رویکرد نه تنها طالبان را توانمند می‌سازد، بلکه آن‌ها را مطمئن می‌کند که مهم نیست چگونه عمل کنند، جامعه جهانی در نهایت سر خم خواهد کرد. آن‌ها بدون توجه به درد و رنج مردم عادی افغانستان، به‌ویژه زنان و کودکان، به انجام هر کاری که می‌خواهند ادامه خواهند داد.
با این حال، این تنها طالبان نیست که مسئول این وضعیت بحرانی در افغانستان است، بلکه جامعه جهانی نیز نتوانسته است همه طرف‌ها را برای گفت‌وگو و برقراری صلح به پای میز مذاکره بیاورد. برای جامعه بین‌المللی، به‌ویژه ایالات متحده و سازمان ملل‌متحد، ضروری است که همه گروه‌ها را در مذاکرات برای یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز برای افغانستان مشارکت دهد.
نویسنده: محمد مراد
منبع: دیپلمات – Diplomat
